Przelew uprawnienia do żądania zwrotu wywłaszczonej nieruchomości lub jej części

Uprawnienie do żądania zwrotu wywłaszczonej nieruchomości lub jej części - jeżeli stała się zbędna na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu - na rzecz poprzedniego właściciela lub jego następcy prawnego, wynikające z art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (jedn. tekst: Dz. U. z 1991 r. Nr 30, poz. 127 ze zm.), nie może być przeniesione na osobę trzecią w drodze przelewu (art. 509 k.c.).

Uprawnienie do żądania zwrotu nie jest uprawnieniem jednostronnym, lecz prawem powiązanym ściśle z zobowiązaniem. Uprawniony do żądania zwrotu występuje nie tylko w charakterze osoby, którą można traktować jako wierzyciela, lecz również jako dłużnik Skarbu Państwa zobowiązany do rozliczenia się z pobranego odszkodowania, w tym także do rozliczenia się z otrzymanej nieruchomości zamiennej jeżeli nadanie takiej nieruchomości miało miejsce). Dokonanie rozliczenia musi przy tym nastąpić - zgodnie z art. 48 ust. 1 cyt. ustawy - w postępowaniu dotyczącym zwrotu wywłaszczonej nieruchomości, jeżeli nie została ona wykorzystana na cele, dla których została wywłaszczona i musi być objęta jedną decyzją. Jak się przy tym powszechnie przyjmuje, wyzbycie się poprzedniego właściciela nadanej mu w postępowaniu wywłaszczeniowym nieruchomości zamiennej, może stanowić podstawę do odmowy zwrotu nieruchomości wywłaszczonej. Właściwość zobowiązania obu stron zarówno postępowania wywłaszczeniowego, jak i postępowania dotyczącego zwrotu nieruchomości wywłaszczonej przesądza w takim wypadku o niedopuszczalności dokonania przelewu uprawnień przysługujących jednej stronie bez zgody strony drugiej. Nie wchodzi zatem możliwość zastosowania art. 509 § 1 k.c. normującego cesję wierzytelności, czyli możliwość jej przelewu bez zgody dłużnika, a więc drugiej strony stosunku zobowiązaniowego. Cesja dotyczy bowiem wyłącznie wierzytelności, której przelew nie powoduje zmiany zobowiązania i nie pogarsza sytuacji drugiej strony jako dłużnika.

Uchwała SN z dnia 18 kwietnia 1996 r., III CZP 29/96

Standard: 54617 (pełna treść orzeczenia)