Skuteczność przelewu wierzytelności względem poszczególnych podmiotów

Obowiązujący w Polsce kodeks cywilny (art. 509 i nast.) – podobnie jak kodeks cywilny austriacki (§ 1392 i nast.), kodeks cywilny niemiecki (§ 398 i nast.) i kodeks zobowiązań szwajcarski (art. 164 i nast.) – nie różnicuje przesłanek skuteczności przelewu wierzytelności względem poszczególnych podmiotów; czyniąca zadość wymaganiom przepisów kodeksu cywilnego umowa przelewu wierzytelności wywiera skutek zarówno w stosunku do cedenta i cesjonariusza, jak i dłużnika oraz innych osób trzecich.

Zgodnie z art. 510 k.c., wierzytelność istniejąca, objęta umową przelewu, przechodzi z cedenta na cesjonariusza ze skutkiem wobec dłużnika i innych osób trzecich z chwilą zawarcia tej umowy, natomiast wierzytelność przyszła, stanowiąca przedmiot umowy przelewu, może przypaść cesjonariuszowi z wszystkimi tego konsekwencjami dopiero z chwilą jej powstania (por. uz. uchwały SN z dnia 19 września 1997 r., III CZP 45/97). Skutku tego, następującego z chwilą powstania objętej umową przelewu wierzytelności przyszłej, nie tamuje wcześniejsza śmierć cedenta lub utrata przez niego zdolności do czynności prawnych.

Cedent nie może też ze względu na to, że już zrealizował swe uprawnienie do rozporządzenia, ponownie skutecznie rozporządzić przelaną z góry wierzytelnością (por. wyrok SN z dnia 6 listopada 2003 r., II CK 16/02). Jeżeli zatem w chwili powstania omawianej wierzytelności spełnione są wszystkie wymagane przez kodeks cywilny przesłanki skuteczności przelewu, wierzytelność ta powinna – konsekwentnie – z tą chwilą przypaść cesjonariuszowi z wszelkimi tego następstwami dotyczącymi dłużnika i innych osób trzecich, a zatem i tym skutkiem, że wierzyciele cedenta nie będą mogli prowadzić egzekucji z tej wierzytelności na podstawie zajęcia dokonanego po zawarciu umowy przelewu.

Innymi słowy, w takim razie, analogicznie jak w przypadku przelewu wierzytelności istniejących, o pierwszeństwie cesjonariusza przed wszelkimi innymi osobami do wierzytelności nabytej z chwilą powstania decyduje pierwszeństwo zawartej przez cesjonariusza umowy przelewu. Warto zauważyć, że przedstawione, wynikające z kodeksu cywilnego.

Do odmiennych rezultatów od wynikających z przyjętej w kodeksie cywilnym regulacji skuteczności przelewu wierzytelności może jednak prowadzić zastosowanie przepisów kodeksu cywilnego chroniących dobrą wiarę dłużnika przelanej wierzytelności (art. 512 i 515 k.c.) oraz niektórych innych przepisów, nie tylko tego kodeksu. Chodzi tu – przykładowo – o przepisy o skardze pauliańskiej (art. 527 i nast. k.c.) oraz o art. 89 ust. 1, art. 101 ust. 2, art. 127, 128, 131, 197 ust. 1 i art. 498 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz.U. Nr 60, poz. 535 ze zm.).

Wyrok SN z dnia 24 października 2007 r., IV CSK 210/07

Standard: 54466 (pełna treść orzeczenia)