Znieważenie" podczas i w związku z pełnieniem obowiązków służbowych"

Zawarte w art. 226 § 1 k.k. sformułowanie „podczas i w związku" wymaga jednoczesnego wystąpienia obu znamion w zachowaniu oskarżonej. 

W zakresie odpowiedzialności za przestępstwo stypizowane w art. 226 § 1 k.k. mieścić się może tylko takie zachowanie sprawcy czynu, które, po pierwsze, jest podejmowane w tym czasie (podczas), w którym funkcjonariusz publiczny pełni obowiązki służbowe, a więc kiedy funkcjonariusz publiczny podejmuje określoną działalność (czynności, zachowania) z nakazu (konieczności) wynikającego z jego służby, a po drugie, podjęte zostało w związku z taką działalnością funkcjonariusza publicznego. Podstawą zachowania funkcjonariusza publicznego musi być obowiązek wynikający z jego służby, a więc zachowanie mieszczące się w ramach jego obowiązków określonych stosownymi regulacjami prawnymi (zob. wyrok SN z 25 sierpnia 2020 r., V KK 136/19).

Sąd Rejonowy w Kielcach ustalił jedynie, że do znieważenia kuratora sądowego w osobie D. M. doszło podczas czynności służbowej, polegającej na obecności przy przekazaniu małoletniego. Nie ustalił zaś, że do znieważenia doszło w związku z wykonywaniem czynności służbowych. Tym samym brak jest kompletu znamion występku znieważenia funkcjonariusza publicznego. 

Wyrok SN z dnia 4 stycznia 2024 r., III KK 409/23

Standard: 77726 (pełna treść orzeczenia)

W doktrynie prawa karnego przyjmuje się, że określenie "podczas pełnienia obowiązków służbowych" należy odnosić do samych czynności wykonywanych przez funkcjonariusza publicznego lub osobę przybraną mu do pomocy. Czynności te muszą jednak formalnie mieścić się w ich prawnym zakresie działania

W przepisie art. 226 § 1 k.k. mowa jest o obowiązkach służbowych, a zatem, chodzi nie tylko o czynności służbowe, ale o zachowania, które wykonywane są przez funkcjonariusza publicznego w ramach jego uprawnień, a więc w ramach jego służby. 

Zwrot "obowiązki służbowe" obejmuje coś innego niż "czynności służbowe". Zbiory desygnatów obu tych pojęć pozostają bowiem w takiej relacji, że każda czynność służbowa należy do obowiązków służbowych, ale nie każda czynność wykonywana w ramach "obowiązków służbowych" jest "czynnością służbową" 

Do grupy obowiązków służbowych, które nie będą czynnościami służbowymi, zaliczyć można np. samą obecność na dyżurze, rozmowę z przełożonym lub podwładnym czy też przyjęcie korespondencji urzędowej.

W kontekście tego, że w Kodeksie karnym w opisie typów czynów zabronionych rozróżnia się pojęcie "obowiązków służbowych" (art. 222 § 1, art. 223 § 1, art. 226 § 1) oraz "czynności służbowych" (art. 224 § 2, art. 225 § 1) jasne staje się, że nie są to zwroty synonimiczne (równoznaczne).

Słowo "obowiązek" tłumaczy się w słownikach języka polskiego jako - w pierwszym znaczeniu: "konieczność zrobienia czegoś wynikającego z nakazu wewnętrznego, moralnego, administracyjnego, prawnego; powinność, zobowiązanie"; w znaczeniu drugim: "to czynności, funkcje związane z piastowaniem jakiegoś stanowiska, urzędu" (M. Szymczak [red.], Słownik języka polskiego, Tom II, Warszawa 1979, s. 419; W. Doroszewski [red.], Słownik języka polskiego, Tom V, Warszawa 1963, s. 510-511). 

Przymiotnik "służbowy" rozumiany jest jako "dotyczący pracy w instytucji, wynikający z pracy, należny komuś z tytułu pracy, urzędowy, oficjalny".

Z uwagi na zakaz wykładni rozszerzającej przepisu określającego znamiona czynu zabronionego pod groźbą kary (art. 1 § 1 k.k.; nullum crimen sine lege certa) jasne jest, że w formule odpowiedzialności za przestępstwo stypizowane w art. 226 § 1 k.k. mieścić się może tylko takie zachowanie sprawcy czynu (opisane czynnością modalną), które jest podejmowane w tym czasie (podczas), w którym funkcjonariusz publiczny pełni obowiązki służbowe, a zatem, funkcjonariusz publiczny podejmuje określoną działalność (czynności, zachowania) z nakazu (konieczności) wynikającego z jego służby, a ponadto sprawca podejmuje czynność sprawczą w związku z taką działalnością funkcjonariusza publicznego. 

Podstawą zachowania funkcjonariusza publicznego musi więc być obowiązek wynikający z jego służby, a więc zachowanie mieszczące się w ramach jego obowiązków określonych stosownymi regulacjami. 

Formuła "podczas pełnienia obowiązków służbowych" oznacza "zbieżność czasową i miejscową zachowania sprawcy i wykonywania obowiązków służbowych przez funkcjonariusza publicznego”, przy czym do stwierdzenia takiego związku wystarczające będzie, że sprawowana przez pokrzywdzonego funkcja lub zespół czynności należących do jego kompetencji jest motywem działania sprawcy 

Wyrok SN z dnia 25 sierpnia 2020 r., V KK 136/19

Standard: 53854 (pełna treść orzeczenia)