Prawo do poszanowania domu w orzecznictwie ETPCz

Artykuł 8 Konwencji chroni prawo jednostki do poszanowania jej życia prywatnego i rodzinnego, domu i korespondencji. Domem będzie zazwyczaj miejsce, fizycznie określony obszar gdzie toczy się życie prywatne i rodzinne. Jednostka posiada prawo do poszanowania jej domu, postrzeganego nie tylko jako prawo do fizycznego obszaru, ale również jako prawo do korzystania z tej przestrzeni w spokoju.

Naruszenie prawa do poszanowania domu nie dotyczą jedynie materialnych czy cielesnych naruszeń, takich jak wtargnięcie do domu nieuprawnionej do tego osoby, ale także odnoszą się do naruszeń niematerialnych i bezcielesnych takich jak hałas, emisja szkodliwych substancji, nieprzyjemnych zapachów oraz innych ingerencji. Jeśli naruszenia są poważne, mogą one pozbawiać osobę prawa do poszanowania jej domu, gdyż stanowią przeszkodę w korzystaniu z mieszkania (Hatton i inni p. Zjednoczonemu Królestwu [WI], nr 36022/97, ETPCz 2003‑VIII).

Konwencja nie uznaje wyraźnie prawa do zdrowego i spokojnego środowiska, ale gdy osoba bezpośrednio i poważnie cierpi z powodu hałasu lub innych form zanieczyszczenia, można tę kwestię rozpatrywać z punktu widzenia artykułu 8.

Obecnie należy ustalić, tak jak Rząd przyjął w swoich uwagach, czy na skutek natężenia uciążliwości, niedogodności, którymi została dotknięta skarżąca osiągnęły minimalny stopień dolegliwości uzasadniający powstanie odpowiedzialności władz krajowych w rozumieniu artykułu 8 Konwencji (Leon i Agnieszka Kania p. Polsce, nr 12605/03, dn. 21 lipca 2009 r.).Trybunał przypomniał, że ocena tego minimum jest w swej naturze relatywna; zależy od wszystkich okoliczności sprawy, a w szczególności od natężenia i czasu trwania szkodliwych czynników, ich konsekwencji fizycznych i psychicznych, ogólnego kontekstu sprawy, oraz od tego, czy wyrządzona szkoda była porównywalna z nieodłącznym ryzykiem ponoszonym przez mieszkańców współczesnych miast. (Fadeyeva p. Rosji, nr 55723/00, ETPCz 2005‑IV, Fägerskiöld p. Szwecji (gr.), nr 37664/04, ETPCz 2008‑..., oraz późniejsze wyroki, Mileva i inni p. Bułgarii, nr 43449/02 i nr 21475/04, z dn. 25 listopada 2010r.).

Trybunał przypomniał w tym miejscu podobne sprawy polskie, w których pojawiała się kwestia ewentualnej nieudolności Państwa w zapewnianiu ochrony skarżących przed szkodliwymi czynnikami spowodowanymi działalnością osoby fizycznej. W sprawach tych chodziło głównie o uciążliwości spowodowane przez warsztat samochodowy (Furlepa p. Polsce (gr.), nr 62101/00, dn. 18 marca 2008 r.), gospodarstwo hodowli świń (Walkuska p. Polsce (gr.), nr 6817/09, z dn. 29 kwietnia 2008r.), niewielki zakład zbiórki złomu (wyż. cyt. Leon i Agnieszka Kania) czy wreszcie zakład krawiecki (Borysiewicz p. Polsce (gr.), nr 71146/01, z dn. 1 lipca 2008 r.). W tych sprawach zarzut wniesiony na podstawie artykułu 8 Konwencji został uznany za niedopuszczalny, z tego względu, że doznane przez skarżących uciążliwości, a szczególnie hałas, nie przekraczały dozwolonego poziomu, a skarżący nie wykazali, że ponieśli szczególne szkody z powodu tych uciążliwości, czy wreszcie, że nie przeprowadzono stosownych pomiarów technicznych (Oluič).

Jednakże niniejsza sprawa dotyczy czego innego. Trybunał odnotował, że z materiału dowodowego sprawy wynika, że działalność gospodarcza będąca źródłem uciążliwości dla skarżącej ma o wiele szerszy zasięg niż działalności zaskarżone przez skarżących w podobnych, wymienionych wyżej sprawach. Trybunał podniósł, że sąd cywilny nakazał wstrzymanie działalności zakładu, z tego względu, że jego działanie przeszkadzało skarżącej w korzystaniu z jej domu, w stopniu przekraczającym przeciętną miarę. Przy wydaniu wyroku sąd ten oparł się na takich okolicznościach jak niezgodne z prawem prace budowlane przeprowadzane przez właściciela zakładu, długi czas trwania uciążliwości oraz ich duże nasilenie, bezpośrednie sąsiedztwo tych posesji oraz fakt, że działalność prowadzona przez właściciela zakładu była prowadzona na terenie nieprzeznaczonym do takiej działalności w obowiązujących przepisach dotyczących planowania przestrzennego. Trybunał odnotował, że wniosek sądu krajowego był oparty na konkretnych dowodach, takich jak dane techniczne z pomiarów dokonanych in situ, potwierdzające wysokie natężenie hałasu, wyższe od wartości przewidzianych przez krajowe przepisy i obowiązujące standardy międzynarodowe.

Wziąwszy pod uwagę powyższe Trybunał uważa, że wymagany przez artykuł 8 Konwencji minimalny próg dolegliwości został w przedmiotowej sprawie osiągnięty. Należy zbadać, w jakim stopniu władze wywiązały się z pozytywnego obowiązku zapewnienia ochrony prawa skarżącej do poszanowania jej życia prywatnego i rodzinnego wobec ingerencji spowodowanej przez działalność prowadzoną przez jej sąsiada.

Trybunał podniósł w tym kontekście, że w przedmiotowej sprawie nie można twierdzić, że władze nie podjęły żadnych środków. Niemniej jednak, należy koniecznie stwierdzić, że podjęte do obecnej chwili kroki, zasadniczo z inicjatywy skarżącej, okazały się całkowicie nieskuteczne. Trybunał odsyła w tym miejscu do wniosku sformułowanego w zakresie artykułu 6 § 1 Konwencji zgodnie, z którym z powodu przewlekłości postępowania i nieskuteczności prowadzonych postępowań egzekucyjnych władze uchybiły obowiązkowi zapewnienia skarżącej skutecznej ochrony prawnej, pozbawiając w ten sposób ten zapis Konwencji wszelkiej skuteczności (effet utile).

Wziąwszy pod uwagę to, co zostało powiedziane, Trybunał uważa, że w przedmiotowej sprawie nie można uznać, że władze wywiązały się należycie z pozytywnego obowiązku przewidzianego przez artykuł 8 Konwencji. Trybunał stwierdza zatem, że doszło do naruszenia tego przepisu.

Apanasewicz przeciwko Polsce (Skarga nr 6854/07)

Standard: 4406

Nota źródłowa