Użycie siły fizycznej podczas zatrzymania lub w trakcie aresztowania

Trybunał przypomina, że jeżeli stan zdrowia jednostki jest dobry w momencie zatrzymania przez Policję, a następnie w dniu zwolnienia stwierdza się u tej osoby obrażenia, to na Państwie spoczywa obowiązek wyjaśnienia w sposób wysoce przekonujący, jak doszło do powstania obrażeń, przy czym niedopełnienie tego obowiązku skutkuje pojawieniem się wyraźnych wątpliwości w kontekście Artykułu 3 (zob., między innymi wyrok w sprawie Selmouni przeciwko Francji [GC]). Ta sama zasada odnosi się do zarzutu niewłaściwego traktowania, które doprowadziło do powstania obrażeń w czasie zatrzymania skarżącego (zob. wyrok w sprawie Klaas przeciwko Niemcom, z dnia 22 września 1993 roku, Seria A nr 269 oraz Rehbock przeciwko Słowenii, skarga nr 29462/95, ECHR 2000-XII).

Zgodnie z linią orzeczniczą Trybunału, Artykuł 3 nie zabrania użycia siły w celu dokonania zatrzymania. Jednakże użycie siły może mieć miejsce tylko wtedy, kiedy jest to niezbędne i nie może być nadmierne (zob., między innymi, wyrok w sprawie Rehbock,; Altay przeciwko Turcji, skarga nr 22279/93 z dnia 22 maja 2001 roku oraz Ivan Vasilev przeciwko Bułgarii, skarga nr 48130/99 z dnia 12 kwietnia 2007 roku). Odwołanie się do użycia siły fizycznej w stosunku do osoby pozbawionej wolności w sytuacji, kiedy nie jest to konieczne z uwagi na zachowanie tej osoby, umniejsza godności ludzkiej i stanowi, co do zasady, naruszenie prawa określonego w Artykule 3 (zob. Ribitsch przeciwko Austrii, wyrok z dnia 4 grudnia 1995 roku, Seria A nr 336).

Jeżeli osoba formułuje wiarygodne stwierdzenie, iż była traktowana przez Policję lub inne organy państwowe w sposób naruszający Artykuł 3, to wówczas postanowienie to, w związku z ogólnym obowiązkiem państwa wynikającym z Artykułu 1 Konwencji, który mówi o „zapewnieniu każdemu człowiekowi, podlegającemu jego jurysdykcji praw i wolności określonych w ( ... ) Konwencji”, w sposób domniemany nakłada wymóg przeprowadzenia skutecznego formalnego postępowania wyjaśniającego. Postępowanie to powinno umożliwić wykrycie i ukaranie osób odpowiedzialnych (zobacz, między innymi, wyrok w sprawie Labita przeciwko Włochom). Śledztwo w sprawie zarzutów złego traktowania, które stanowią przedmiot sporu musi zostać przeprowadzone dokładnie. Oznacza to, że władze powinny zawsze wykazywać należytą staranność wyjaśniając okoliczności sprawy i nie wyciągać pochopnych oraz bezpodstawnych wniosków, aby zamknąć postępowanie w sprawie lub jako uzasadnienie swoich decyzji (zob. wyrok w sprawie Assenov i inni).

W sprawie Labita Trybunał stwierdził naruszenie Artykułu 3 Konwencji, ponieważ władze nie przeprowadziły śledztwa w sprawie szeregu domniemanych aktów przemocy, poniżenia oraz innych form tortur, jakich dopuszczono się wobec skarżącego. Należy jednak zauważyć, iż podstawą do przyjęcia tego rodzaju konkluzji przez Trybunał w tamtej sprawie była oczywista bezczynność władz w odniesieniu do śledztwa prowadzonego w sprawie zarzutów skarżącego.

Karbowniczek przeciwko Polsce (Skarga nr 22339/08)

Standard: 4331

Nota źródłowa

Zgodnie z orzecznictwem Trybunału Artykuł 3 Konwencji nie zabrania użycia środków przymusu bezpośredniego w celu dokonania zatrzymania. Jednakże środki przymusu bezpośredniego mogą być zastosowane tylko wtedy, jeżeli jest to niezbędne i nie mogą być one nadmierne (patrz, między innymi, Rehbock, cytowany powyżej; Altay przeciwko Turcji, nr 22279/93, 22 maj 2001 roku, oraz Ivan Vasilev przeciwko Bułgarii, nr 48130/99, § 63, 12 kwiecień 2007 roku). Uciekanie się, w stosunku do osoby pozbawionej wolności, do użycia siły fizycznej, która nie była bezwzględnie spowodowana zachowaniem tej osoby narusza godność ludzką i zasadniczo stanowi naruszenie prawa określonego w Artykule 3 Konwencji (patrz Ribitsch przeciwko Austrii, 4 grudnia 1995 roku, Seria A nr 336).

Trybunał przypomina, że jeżeli osoba jest zatrzymana przez policję w dobrym zdrowiu, a po zwolnieniu stwierdza się u niej obrażenia, na Państwie spoczywa obowiązek udzielenia przekonującego wyjaśnienia, w jaki sposób te obrażenia powstały, co w przypadku zaniedbania rodzi oczywiste skutki na podstawie Artykułu 3 Konwencji (patrz, między innymi, Selmouni przeciwko France [GC], cytowane powyżej, § 87). Te same zasady obowiązują w przypadku domniemanego niewłaściwego traktowania powodującego obrażenia powstałe podczas zatrzymania skarżącego (patrz Klaas przeciwko Niemcom, 22 września 1993 roku, Seria A nr 269, oraz Rehbock przeciwko Słowenii, nr 29462/95, ECHR 2000-XII).

W odniesieniu do osoby pozbawionej wolności stosowanie przemocy fizycznej, która nie stała się konieczna ze względu za zachowanie tej osoby, narusza godność ludzką oraz co do zasady narusza prawo zagwarantowane na mocy Artykułu 3 Konwencji.

Staszewska przeciwko Polsce (Skarga nr 10049/04)

Standard: 4333

Nota źródłowa