Zbędność orzekania o oddaleniu w części nieuwzględniającej wniosku; zażalenie od nieistniejącego orzeczenia
Zażalenie na zwrot kosztów, określenie zasad ponoszenia kosztów procesu, zwrot opłaty lub obciążenie kosztami sądowymi (art. 394 § 1 pkt 6 k.p.c.) Rozstrzyganie o kosztach procesu (art. 108 k.p.c.) Zaskarżalność nieistniejących rozstrzygnięć
Żeby zobaczyć pełną treść należy się zalogować i wykupić dostęp.
Dopuszczalność zażalenia na orzeczenie o kosztach skierowane przeciwko rozstrzygnięciu, które nie zostało wysłowione w sentencji, a jego istnienie wynika jedynie z domniemania, jest wyraźnie sprzeczna z zasadą, zgodnie z którą środek odwoławczy jest niedopuszczalny, jeżeli nie ma substratu zaskarżenia. W konsekwencji orzeczenie niezawierające rozstrzygnięcia o całości żądania dotyczącego wynagrodzenia jest niepełne i wymaga uzupełnienia wówczas, jeżeli sąd nie rozstrzygnął o oddaleniu dalszej części wniosku.
Substratem zaskarżenia może być bowiem tylko rozstrzygnięcie sądu istniejące procesowo, a zatem wprost wyrażone w sentencji orzeczenia. Istnienie podlegającego zaskarżeniu substratu rozstrzygnięcia nie może być traktowane jako wynikające w istocie z jego braku (co stanowi sprzeczność logiczną), a ponadto jako nadmierna komplikacja dla sądu orzekającego. Nie można tez uznać za przekonujące odwołania się do utrwalonej praktyki orzeczniczej, skoro ta nie odpowiadała w przedmiotowym zakresie wymaganiom systemowym i ustrojowym.
Zasada zupełności orzeczenia wydanego wskutek żądania strony lub uczestnika wynika z konstytucyjnej zasady prawa do sądu (art. 45 ust. 1 w zw. z art. 176 ust. 1 Konstytucji RP). Strona lub uczestnik postępowania (względnie inny podmiot, któremu przysługuje uprawnienie do uzyskania odpowiedniego świadczenia na mocy konstytutywnego orzeczenia sądu) nie mogą być postawieni w sytuacji konieczności poszukiwania zakresu rozstrzygnięcia podlegającego zaskarżeniu wówczas, gdy takiego rozstrzygnięcia sąd w istocie nie wydał. Zainteresowany nie może być zatem zdany na ryzyko nieprawidłowego określenia zakresu zaskarżenia, a z taką sytuacją mielibyśmy do czynienia wówczas, jeżeli osoba ta musiałaby formułować zażalenie przez odwołanie się do rozstrzygnięcia pozytywnego o jej żądaniu. Sformułowanie w sentencji rozstrzygnięcia o żądaniach stron nie może stwarzać wątpliwości co do treści wyroku i musi umożliwiać jego wykonanie (art. 325 k.p.c.; zob. wyrok SN z 16 lutego 2012 r., III CSK 201/11).
Uchwała SN z dnia 8 października 2024 r., III CZP 23/24
Standard: 84268 (pełna treść orzeczenia)
W razie nieuwzględnienia wniosku o przyznanie kosztów procesu w całości, zbędne jest orzekanie o oddaleniu tego wniosku w pozostałej części.
W praktyce sądowej – pod wpływem uchwały Sądu Najwyższego z dnia 11 lipca 1972 r., III PZP 14/72 – ukształtował się pogląd, że orzeczenie o kosztach procesu uwzględniające tylko część żądanych kosztów i niezawierające rozstrzygnięcia o reszcie żądania oznacza implicite oddalenie tego żądania w pozostałej części (por. również np. postanowienie SN z dnia 15 kwietnia 2008 r., V CZ 139/07). W konsekwencji tego poglądu uznano dopuszczalność zażalenia na orzeczenie o kosztach skierowane przeciwko rozstrzygnięciu, które nie zostało wysłowione w sentencji, a jego istnienie wynika jedynie z domniemania. Pogląd ten, choć wyraźnie sprzeczny z zasadą głoszącą, że środek odwoławczy jest niedopuszczalny, jeżeli nie ma substratu zaskarżenia, utrwalił się w praktyce i nie wzbudził poważniejszych wątpliwości w piśmiennictwie. Przemawiała za nim prostota procesowa, a także teza, że wykładnia nie może prowadzić do sytuacji, w której od jednego rozstrzygnięcia przysługują stronie do wyboru dwa środki procesowe, tj. wniosek o uzupełnienie lub zażalenie (por. także postanowienie SN z dnia 4 listopada 2010 r., IV CZ 82/10).
Choć dogmatyczny wzorzec rozstrzygania o kosztach nakazuje orzekanie o całości wniosku, a więc o uwzględnieniu żądania, a jeżeli nie jest ono uwzględniane w całości, także o jego oddaleniu w pozostałej części, i taki sposób orzekania należy rekomendować, to jednak względy pragmatyczne – potwierdzone wieloletnią praktyką – powodują, iż orzeczenie o oddaleniu wniosku w pozostałej części nie jest konieczne i nie stoi także na przeszkodzie zaskarżeniu takiego orzeczenia zażaleniem.
Uchwała SN z dnia 30 listopada 2011 r., III CZP 69/11
Standard: 52904 (pełna treść orzeczenia)