Uchwała z dnia 1972-12-11 sygn. III PZP 14/72

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III PZP 14/72

Uchwała z dnia 11 grudnia 1972 r.

Przewodniczący: sędzia M. Wilewski (sprawozdawca). Sędziowie: M. Krzyżanowska, J. Wasilewski.

Sąd Najwyższy, w sprawie z powództwa Przedsiębiorstwa Budownictwa Rolniczego w S. przeciwko Zdzisławowi D. o 6.768,78 zł, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym następującego zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Białymstoku postanowieniem z dnia 30 marca 1972 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"1. Czy dopuszczalne jest zażalenie na orzeczenie o kosztach procesu w sytuacji, gdy sąd nie zamieścił w sentencji wyroku wzmianki o tym, że część roszczenia strony o zwrot kosztów oddalił?

2. Jaki wpis pobrać należy od zażalenia na orzeczenie o kosztach: 1/5 wpisu stosunkowego od wartości przedmiotu sporu czy też 1/5 wpisu stosunkowego od dochodzonej w zażaleniu kwoty kosztów procesu?",

udzielił następującej odpowiedzi:

1. Zażalenie na orzeczenie o kosztach procesu przysługuje także wtedy, gdy sąd pierwszej instancji uwzględnił tylko część żądanych kosztów i nie oddalił pozostałej reszty.
2. Zażalenie na postanowienie sądu pierwszej instancji, którego przedmiotem jest zwrot kosztów, podlega opłacie 1/5 części wpisu obliczonego od wartości przedmiotu zaskarżenia (§ 10 pkt 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 13 czerwca 1967 r. w sprawie określenia wysokości wpisów w sprawach cywilnych w zw. z art. 6 ust. 2 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych - Dz. U. Nr 24, poz. 110 i 111).

Uzasadnienie

Przedstawione przez Sąd Wojewódzki w Białymstoku w trybie art. 391 k.p.c. budzące poważne wątpliwości zagadnienia prawne powstały na tle następującego stanu faktycznego:

W procesie wytoczonym pozwanemu przez powodowe Przedsiębiorstwo o zapłatę 6.768,78 zł pozwany był zastąpiony przez adwokata, poczynając od rozprawy rewizyjnej, która odbyła się w dniu 18 maja 1971 r. i w której następstwie wyrok oddalający powództwo został uchylony, a sprawa przekazana Sądowi Powiatowemu w Suwałkach jako sądowi I instancji do ponownego rozpoznania. Sąd ten wyrokiem z dnia 19 lutego 1972 r. powtórnie oddalił powództwo i przyznał pozwanemu 1.380 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, mimo że pełnomocnik pozwanego adwokat S.K. złożyła Sądowi spis kosztów w łącznej kwocie 2.050 zł.

Rozpoznając zażalenie pozwanego na orzeczenie o kosztach procesu, Sąd Wojewódzki przedstawił Sądowi Najwyższemu przytoczone wyżej zagadnienia prawne.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Ad 1. Z art. 351 k.p.c., dotyczącego uzupełnienia wyroku, można wyprowadzić trzy następujące wnioski:

a) o wyodrębnieniu uzupełnienia odnoszącego się do kosztów procesu (art. 351 § 2 i 3 k.p.c.),

b) o możliwości rozpoznania wniosku w tym przedmiocie na posiedzeniu niejawnym (art. 351 § 2 k.p.c.),

c) o tym, że formą orzeczenia jest w takim wypadku postanowienie, a nie wyrok (art. 351 § 3 k.p.c.).

Wskazuje to na samodzielność aktu rozstrzygania o kosztach procesu, gdyż uzupełnienie orzeczenia w części dotyczącej kosztów następuje niezależnie od tego, czy jednocześnie ma również miejsce uzupełnienie wyroku co do zgłoszonych roszczeń.

Ten samodzielny charakter wynika także z możliwości odrębnego zaskarżenia orzeczenia o kosztach procesu z mocy art. 394 § 1 pkt 9 k.p.c.

Nie ma i nie może być zaskarżenia, jeżeli brak jest w ogóle rozstrzygnięcia o kosztach procesu. W takim wypadku usunięcie braku orzeczenia o tych kosztach, jeżeli strona we właściwej formie (spis kosztów albo wniosek o przyznanie kosztów według norm przepisanych - art. 109 k.p.c.) i w przewidzianym terminie (najpóźniej przed zamknięciem rozprawy bezpośrednio poprzedzającej wydanie końcowego orzeczenia - art. 109 w zw. z art. 108 § 1 k.p.c.) zgłosiła końcowy wniosek, można dochodzić tylko w trybie przewidzianym w art. 351 § 1 k.p.c., a nie w drodze zażalenia.

Prowadzi to do wniosku, że każde orzeczenie o kosztach procesu, choćby - jak w danym wypadku - nie uwzględniało w całości zgłoszonego wniosku, zawiera w sobie domniemanie oddalenia nie uwzględnionej części; stąd określenie "zwrot kosztów" użyte w art. 394 § 1 pkt 9 k.p.c. należy rozumieć w sensie jakiegokolwiek orzeczenia o zwrocie kosztów czy odmowie takich kosztów w całości lub w części.

Wykładnia przepisów prawa procesowego nie może prowadzić do takiej sytuacji, w której od jednego i tego samego rozstrzygnięcia przysługiwałyby stronie do wyboru dwa środki procesowe, tj. - jak w przedstawionym pytaniu - wniosek o uzupełnienie lub zażalenie.

Dlatego też odpowiedź na przedstawione przez Sąd Wojewódzki pytanie brzmi, jak następuje: zażalenie na orzeczenie o kosztach procesu przysługuje także wtedy, gdy sąd I instancji uwzględnił tylko część żądanych kosztów i nie oddalił pozostałej reszty. Podobnie k.p.c. reguluje uzupełnienie i zażalenie w odniesieniu do rygoru natychmiastowej wykonalności.

Nawiasem tylko Sąd Najwyższy zauważa, że w świetle uzasadnienia postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 7 kwietnia 1970 r. sygn. II CZ 37/70 sąd nie może odmówić zasądzenia od przeciwnika kosztów wynagrodzenia adwokackiego w wysokości rzeczywiście zapłaconej lub umówionej w granicach stawek przewidzianych w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 20 grudnia 1967 r. w sprawie opłat za czynności zespołów adwokackich (Dz. U. Nr 48, poz. 241), pod warunkiem jednak, że wysokość wynagrodzenia umówionego z kierownikiem zespołu została wykazana sądowi najpóźniej przed zamknięciem ostatniej rozprawy (art. 109 k.p.c.).

Ad 2. O wysokości wpisu stosunkowego decyduje wartość przedmiotu sprawy (art. 30 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych), przy czym pisma dotyczące części przedmiotu sprawy podlegają opłacie tylko w stosunku do wartości tej części (art. 6 ust. 2 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych).

W wywodach odnoszących się do pierwszego zagadnienia prawnego została podkreślona samodzielność aktu rozstrzygnięcia o kosztach, która znalazła wyraz w omówionym ich unormowaniu zarówno w sensie materialnoprawnym, jak i procesowym.

Strona, żaląc się na orzeczenie, którego przedmiotem jest "zwrot kosztów", ma interes prawny ograniczony tylko do rozstrzygnięcia w zakresie kosztów czy to zasądzonych od niej w nadmiernej wysokości, czy też nie uwzględnionych w takim rozmiarze, w jakim domagała się ich zwrotu. Dlatego też w zażaleniu, akcentując ten interes prawny, obowiązana jest podać wartość przedmiotu zaskarżenia (art. 370 zd. ostatnie w zw. z art. 397 § 2 k.p.c.), co odpowiada treści art. 6 ust. 2 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Nie od rzeczy będzie zauważyć, że oprócz funkcji fiskalnych ustawa o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, jak i przepisy k.p.c., spełnia także funkcje społeczne i procesowe, które zakreślają stosowne granice określania wysokości wpisu.

Wywody te pozwalają na udzielenie następującej odpowiedzi na drugie przedstawione przez Sąd Wojewódzki zagadnienie prawne: zażalenie na postanowienie sądu I instancji, którego przedmiotem jest zwrot kosztów, podlega opłacie 1/5 części wpisu obliczonego od wartości przedmiotu zaskarżenia (§ 10 pkt 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 13 czerwca 1967 r. w sprawie określenia wysokości wpisów w sprawach cywilnych w zw. z art. 6 ust. 2 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych - Dz. U. Nr 24, poz. 110 i 111).

OSNC 1972 r., 12, poz. 215