Niedopuszczalność umowy dziedziczenia

Umowa dziedziczenia nie stanowi tytułu powołania do spadku według prawa polskiego. Umowa dziedziczenia, według stanowiska prawodawstw, które ją dopuszczają, może zawierać rozrządzenie na wypadek śmierci bądź jednej tylko strony (spadkodawcy) i wtedy jest umową jednostronną bądź obu stron (obu stronom przypada wówczas rola spadkodawcy) i wtedy jest umową dwustronną. W prawie polskim natomiast jedynymi tytułami powołania do spadku są ustawa i testament. Przepis art. 941 k.c. wyraźnie stanowi, że rozporządzić majątkiem na wypadek śmierci można jedynie przez testament. Zgodnie zaś z art. 1047 k.c., z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie, umowa o spadek po osobie żyjącej jest nieważna.

Jako uzasadnienie uregulowanego w tym przepisie zakazu zawierania umów o spadek po osobie żyjącej wskazuje się w doktrynie, że chodzi o to, że krępowałyby one strony zawierające taką umowę. Po zawarciu umowy dziedziczenia anulowanie skutków prawnych takiej umowy byłoby możliwe jedynie w drodze umowy uchylającej wcześniej zawartą umowę dziedziczenia. Testament zaś testator może w każdej chwili odwołać bez potrzeby podawania uzasadnienia swojej decyzji, ani angażowania innych osób przy oświadczeniu swej woli. Dopuszczenie zatem istnienia umów dziedziczenia kłóci się z zasadą, zgodnie z którą spadkodawca jest uprawniony do określenia swojej ostatniej woli aż do chwili jego śmierci (zob. też uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 13 grudnia 2013 r., III CZP 79/13

Postanowienie SN z dnia 19 marca 2021 r., III CSKP 69/21

Standard: 52856 (pełna treść orzeczenia)