Domniemanie niewinności a wolność uzyskiwania i przekazywania informacji przez organy władzy

Ze względu na wolność wyrażania opinii zagwarantowaną przez art. 10 Konwencji i obejmującą wolność otrzymywania i przekazywania informacji, art. 6 § 2 nie może stanowić dla władz zakazu informowania opinii publicznej o trwających postępowaniach karnych lub uniemożliwić, by kwestie te stały się przedmiotem debaty parlamentarnej albo dyskusji w mediach (Konstas). Istnieje jednak konieczność, by odbywało się to z zachowaniem ostrożności i dystansu koniecznych do tego, by nie doszło do naruszenia zasady domniemania niewinności (Allenet de Ribemont).

Wypowiedzi urzędnika dotyczące winy skarżącego w szczególności nie mogą skutkować skłonieniem opinii publicznej do powzięcia przekonania o jego winie i przesądzeniem oceny faktów, której powinien dokonać kompetentny organ sądowy (Peša, Konstas).

Rywin przeciwko Polsce (Skargi nr 6091/06, 4047/07 i 4070/07)

Standard: 7555

Nota źródłowa

Wolność wyrażania opinii gwarantowana na podstawie Artykułu 10 Konwencji obejmuje również wolność uzyskiwania i przekazywania informacji. Artykuł 6 ust. 2 nie może zatem stanowić dla władz przeszkody w informowaniu opinii publicznej o toczących się śledztwach, jednak przepis ten wymaga, aby czynić to z rozwagą i powściągliwością niezbędną dla przestrzegania zasady domniemania niewinności (patrz sprawa Allenet de Ribemont; oraz Peša przeciwko Chorwacji, nr 40523/08, § 139, 8 kwietnia 2010). Trybunał uznał już, że w społeczeństwie demokratycznym nieuchronnym jest przekazywanie informacji w sytuacji postawienia poważnego zarzutu wykroczenia służbowego (patrz Arrigo oraz Vella przeciwko Malcie (dec.), nr 6569/04, 10 maja 2005, w której postawiono poważne zarzuty wysoko postawionym sędziom).

Trybunał przyznał też, że w sprawach gdzie skarżący, w chwili popełnienia zarzucanego czynu, był ważną osobistością polityczną, od najwyższych urzędników państwowych, w tym od Prokuratora Generalnego, wymaga się informowania opinii publicznej o zarzucie popełnienia przestępstwa oraz o będącym tego wynikiem postępowaniu karnym.

Trybunał podkreślił jednakże znaczenie doboru słów przez urzędników państwowych w ich wypowiedziach wygłaszanych zanim jeszcze dana osoba została osądzona i uznana winną popełnienia konkretnego czynu zagrożonego karą. Trybunał podkreślał również wagę poszanowania zasady domniemania niewinności przez urzędników państwowych podczas konferencji prasowych oraz w wywiadach udzielanych przez nich prasie (patrz Butkevičius przeciwko Litwie, nr 48297/99, §§ 50-52, ECHR 2002-II (wyjątki), która dotyczyła wypowiedzi dla prasy wygłoszonych przez Prokuratora Generalnego oraz Marszałka Parlamentu na temat postępowania karnego przeciwko jednemu z ministrów; Lavents przeciwko Łotwie, nr 58442/00, 28 listopada 2001; oraz Y.B. i Inni przeciwko Turcji, nr 48173/99 i 48319/99, 29 października 2004).

W każdym razie wyrażane opinie nie mogą sprowadzać się do deklaracji ze strony urzędnika państwowego przesadzających o winie skarżącego, co zachęcałoby opinię publiczną do uznania go za winnego i stanowiło przedwczesne jego osądzenie zanim oceny faktów dokona właściwy organ sądowy (patrz sprawa Butkevičius). W przedmiotowej sprawie zarzucane naruszenie wynikało z wypowiedzi pana Z. Ziobro, wówczas Ministra Sprawiedliwości – Prokuratora Generalnego, że "już nikt nigdy przez tego pana pozbawiony życia nie będzie", która została wygłoszona podczas szeroko relacjonowanej konferencji prasowej, zwołanej bezpośrednio po tymczasowym aresztowaniu skarżącego.

Sąd uznał, że Minister Sprawiedliwości – Prokurator Generalny nie ograniczył się do samego relacjonowania toku postępowania w sprawie, ale wygłosił "emocjonalną, egzaltowaną, niewyważoną oraz ocenną wypowiedź". Sąd Apelacyjny w pełni potwierdził ustalenia sądu pierwszej instancji. Podkreślił ponadto, że zasada domniemania niewinności nakładała na Ministra obowiązek "wyjątkowej troski i staranności w publicznym formułowaniu jakichkolwiek wypowiedzi" dotyczących zarzutów postawionych skarżącemu. Trybunał w pełni zgadza się ze stanowiskiem przyjętym przez sądy krajowe. Pragnie też podkreślić, że obowiązkiem najwyższych urzędników państwowych, w szczególności tych odpowiedzialnych za organy ścigania oraz wymiaru sprawiedliwości, jest poszanowanie zasady domniemania niewinności – jednej z fundamentalnych zasad porządku prawnego, a także wykazywanie szczególnej ostrożności przy formułowaniu jakichkolwiek wypowiedzi na temat toczących się postępowań karnych.

Trybunał uznaje, że jakakolwiek wypowiedź naruszająca zasadę domniemania niewinności wygłoszona przez wysoko postawionego urzędnika państwowego jest tym bardziej naganna, ponieważ może zostać odebrana jako wskazówka adresowana do podległych mu urzędników (patrz mutatis mutandis Bączkowski i Inni przeciwko Polsce, nr 1543/06, ECHR 2007-VI). W świetle powyższych spostrzeżeń, Trybunał jest w pełni usatysfakcjonowany, że sądy krajowe, uwzględniając jego odpowiednie orzecznictwo, w sposób wyraźny i jednoznaczny potwierdziły, że wypowiedź Ministra Sprawiedliwości – Prokuratora Generalnego naruszyła cześć skarżącego i stanowiła pogwałcenie zasady domniemania niewinności.

Garlicki przeciwko Polsce (Skarga nr 36921/07)

Standard: 4288

Nota źródłowa