Postanowienie o ustanowieniu drogi koniecznej jako tytuł egzekucyjny

Postanowienie o ustanowieniu drogi koniecznej nie jest tytułem egzekucyjnym podlegającym zaopatrzeniu w klauzulę wykonalności.

Postanowienie o ustanowieniu służebności drogi koniecznej jest orzeczeniem konstytutywnym, tworzącym – po uprawomocnieniu się – nowy stosunek prawnorzeczowy pomiędzy każdoczesnym właścicielem nieruchomości izolowanej (władnącej) a każdoczesnym właścicielem nieruchomości obciążonej; nie kreuje ono obowiązku określonego świadczenia, lecz – ustanawiając prawo – określa co najwyżej jego zakres oraz sposób wykonywania. Tak więc postanowienie, o jakim mowa, nie nakłada na właściciela nieruchomości obciążonej (służebnie zobowiązanego) obowiązku jakiegokolwiek świadczenia czy też zachowania się, a jego sytuacja prawna zostaje ukształtowana jedynie w takim zakresie, w jakim ograniczone prawo rzeczowe ustanowione na rzecz służebnie uprawnionego ingeruje w przysługujące mu prawo do nieruchomości obciążonej.

Postanowienie o ustanowieniu służebności drogi koniecznej, w zakresie w jakim konstytuuje ograniczone prawo rzeczowe, tworzy nową sytuację prawnomaterialną, ale nie rozstrzyga o potencjalnych roszczeniach służebnie uprawnionego, a tym samym nie nakłada na służebnie zobowiązanego obowiązku spełnienia określonych świadczeń.

W tej sytuacji, w razie zaistnienia na nieruchomości obciążonej stanu rzeczy sprzecznego z treścią ustanowionego prawa rzeczowego (por. także art. 287289 k.c.), służebnie uprawniony uzyskuje określone roszczenia, których może dochodzić w odrębnym postępowaniu (art. 222 w związku z art. 251 k.c. albo art. 344 § 1 w związku z art. 352 § 2 k.c.). Dopiero wyrok wydany w tym postępowaniu stać się może tytułem egzekucyjnym i – po nadaniu klauzuli wykonalności – stanowić podstawę egzekucji

Ilekroć ustawodawca zamierza nadać orzeczeniu ingerującemu w stosunki prawnorzeczowe moc tytułu egzekucyjnego, bez konieczności zamieszczania odrębnego, wyraźnego rozstrzygnięcia w tym zakresie, tylekroć czyni to expressis verbis (por. art. 999 § 1 k.p.c. lub art. 37 ust. 1 w związku z art. 19 ust. 1 i art. 39 ust. 1 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. – Prawo geodezyjne i kartograficzne, jedn. tekst: Dz.U. z 2000 r. Nr 100, poz. 1086 ze zm., poprzednio art. 17 dekretu z dnia 13 września 1946 r. o rozgraniczeniu nieruchomości, Dz.U. Nr 53, poz. 298 ze zm.).

Poza zakresem rozważań wytyczonych przedstawionym do rozstrzygnięcia zagadnieniem prawnym pozostaje kwestia, czy ustanawiając służebność drogi koniecznej, sąd może orzekać także o obowiązkach właściciela nieruchomości obciążonej, polegających w szczególności na nieprzeszkadzaniu czynnościom właściciela nieruchomości władnącej. Wydaje się, że orzecznictwo sądów powszechnych powinno podjąć tę kwestię, poszukując przede wszystkim argumentów celowościowych i funkcjonalnych (por. uz. orz. SN z dnia 31 sierpnia 1961 r., 3 CO 21/61; por. także art. 624 zdanie drugie k.p.c.).

Uchwała SN z dnia 26 czerwca 2002 r., III CZP 38/02

Standard: 52741 (pełna treść orzeczenia)

Roszczenie o ustanowienie drogi koniecznej nadaje się do egzekucji.

ustanowienie drogi koniecznej to nie deklaracja, lecz konstytutywny akt stwarzający prawa i obowiązki. Postanowienie o ustanowieniu drogi koniecznej rozstrzyga o obowiązku znoszenia służebności i tolerowania tego, że uprawniony wdziera się w sferę własności zobowiązanego. Ustanowienie drogi koniecznej bez równoczesnego zobowiązania służebnie obciążonego do znoszenia tego stanu rzeczy nie miałoby ani logicznego, ani gospodarczo uzasadnionego sensu. Postanowienie zatem o ustanowieniu drogi koniecznej musi orzekać zarówno o wzajemnych obowiązkach stron, jak i o świadczeniach i w tym zakresie jest niewątpliwie tytułem egzekucyjnym.

Orzeczenie SN z dnia 31 sierpnia 1961 r., 3 CO 21/61

Standard: 52742 (pełna treść orzeczenia)