Prowokacja policji; zakup kontrolowany (art. 19a u.p.)
Prowokacja (art. 24 k.k.) Dowód uzyskany z naruszeniem przepisów (art. 168a k.p.k.) Tworzenie fałszywych dowodów w celu skierowania przeciwko określonej osobie ścigania (art. 235 k.k.)
Żeby zobaczyć pełną treść należy się zalogować i wykupić dostęp.
Przepis art.19a ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji wprowadził instytucję tzw. „zakupu kontrolowanego”. Instytucja ta stanowi ustawowy kontratyp w relacji do art. 235 k.k., który to przepis uznaje za czyn bezprawny podstępne zabiegi kierujące przeciwko określonej osobie ściganie o przestępstwo, wykroczenie lub przewinienie dyscyplinarne. Nie ulega wątpliwości, że np. dokonanie w sposób niejawny nabycia - jak w przedmiotowej sprawie – przedmiotów, którymi obrót jest zabroniony bądź znacznie przez ustawę ograniczony, ma na celu skierowanie przeciwko określonej osobie ścigania o przestępstwo i poprzez niejawność sposobu działania jest podstępnym zabiegiem. Jednak na skutek zezwolenia zawartego w art.19a ustawy o Policji, czyn taki w warunkach określonych tym przepisem nie stanowi przestępstwa, albowiem cokolwiek jest w jakiejkolwiek ustawie dozwolone lub nakazane, to tym, samym nie jest zakazane pod groźbą kary przez ustawę, a więc jest dopuszczalne (por. postanowienie SN z dnia 14 stycznia 2004 r., IV KK 200/03; Z. Gądzik, Komentarz do art. 19a ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji, (w:) Ł. Czebotar (red.), Ustawa o Policji. Komentarz, Lex el./2015).
Celem przeprowadzenia „zakupu kontrolowanego” jest sprawdzenie uzyskanych wcześniej – w drodze czynności operacyjnych – wiarygodnych informacji o przestępstwie, wykrycie sprawców i uzyskanie dowodów. W ujęciu celów do których ma zmierzać zakup kontrolowany ustawodawca pominął cel „wykrycia przestępstwa” i określił go w postaci sprawdzenia uzyskanych wcześniej wiarygodnych informacji o przestępstwie. Tak więc działania określone w art.19a omawianej ustawy, w każdym przypadku powinny być poprzedzone uzyskaniem wcześniej wiarygodnych informacji o przestępstwie, a zatem każde działanie w ramach tego art.19a powinno być poprzedzone posiadaniem takich informacji i dopiero wówczas może zmierzać do wykrycia sprawców przestępstwa oraz do uzyskania materiałów, które mogą mieć znaczenie dowodowe w przyszłym, procesie. Na przykład znaczenie to może polegać na przesłuchaniu jako świadka policjanta, który dokonał w sposób niejawny zakupu przedmiotów którymi obrót jest zabroniony bądź znacznie przez ustawę ograniczony. Wówczas dopiero zeznania takie będą stanowiły dowód.
Wbrew twierdzeniom zawartym w kasacji obrońcy skazanego M. Z. spełnione zostały wszystkie ustawowe przesłanki określone w art.19a ustawy o Policji dopuszczające przeprowadzenie „zakupu kontrolowanego”. Organy ścigania, uzyskały wcześniej w drodze czynności operacyjno-rozpoznawczych wiarygodną informację, że M. Z. zajmuje się handlem amfetaminą i bronią. To właśnie przeprowadzenie zakupu kontrolowanego doprowadziło do sprawdzenia uzyskanych wcześniej – w drodze czynności operacyjnych – wiarygodnych informacji o przestępstwie, wykrycia sprawców i uzyskania dowodów.
Postanowienie SN z dnia 26 listopada 2020 r., I KK 12/19
Standard: 80550 (pełna treść orzeczenia)
Czynności operacyjne pozaprocesowe, nie podlegające regulacjom procedury karnej utajnione działania polegające na podglądzie, podsłuchu, podstępie, a nawet prowokacji – prowadzone przez funkcjonariuszy posługujących się fikcyjną tożsamością i życiorysem, a więc podających się za inne osoby, naruszają podstawowe prawa i wolności obywateli. Dlatego tak zdobyte materiały operacyjne nie mogą stanowić dowodów winy w postępowaniu sądowym, chyba że spełniają prawem przewidziane wymogi ich legalności. Sąd winien wówczas zbadać, czy materiały operacyjne zgromadzono zgodnie z ustawowymi wymogami, a więc legalnie. Te które uzyskano z przekroczeniem ustawowego upoważnienia muszą być uznane za zdobyte bezprawnie, a więc za niekonstytucyjne, a w konsekwencji nielegalne i nie mogące stanowić dowodu w postępowaniu sądowym.
O tym, czy prowokacja dotknęła osobę niewinną czy też osobę mającą już wcześniej zamiar popełnienia przestępstwa, nie można decydować ex post, lecz musi to być ocena dokonana ex tunc. W istocie bowiem mielibyśmy w tym pierwszym przypadku do czynienia właśnie z „testowaniem” społeczeństwa i wyszukiwaniem winnych bez posiadania dostatecznych dowodów ich winy przed zastosowaniem działań operacyjnych. Takie działanie byłoby sprzeczne ze standardami określonymi w art. 45 Konstytucji oraz wypracowanymi w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w kontekście art. 6 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wartości. W tym kontekście jednoznacznie wskazać trzeba, że bardziej istotne jest zachowanie gwarancji dla niewinnych obywateli niż naruszanie tych gwarancji dla ewentualnego ujęcia sprawcy przestępstwa.
Wyrok SA w Krakowie z dnia 8 stycznia 2016 r., II AKa 258/15
Standard: 16105