Zezwolenie na udział w pogrzebie

Trybunał przypomina, że Artykuł 8 Konwencji nie gwarantuje osadzonemu bezwarunkowego prawa do opuszczenia zakładu karnego w celu uczestniczenia w pogrzebie krewnego. Merytoryczna ocena każdego wniosku jest zadaniem organów krajowych. Do Trybunału należy jedynie ocena kwestionowanych środków w kontekście praw skarżącego gwarantowanych Konwencją, z uwzględnieniem marginesu swobodnego uznania Umawiających się Państw-Stron (zob. Płoski).

Odnosząc się do okoliczności przedmiotowej sprawy Trybunał po pierwsze zauważa, że ingerencja, zastosowana w oparciu o artykuł 19 § 1 ustawy o Służbie Więziennej i artykuł 141 § 4 Kodeksu karnego wykonawczego z 1997 roku, była „zgodna z prawem” i mogła być uznana za działanie w interesie „bezpieczeństwa publicznego” lub „w celu zapobieżenia zakłóceniu porządku lub przestępstwu”.

Sędzia Penitencjarny Sądu Okręgowego w Gliwicach wydał skarżącemu zezwolenie na wzięcie udziału w pogrzebie córki. Niemniej jednak, decyzja ta została mu doręczona dopiero w dniu 26 czerwca 2008 roku, to jest 4 dni po pogrzebie. Ponadto, uzasadnienie decyzji nie było dokładne. (zob. ust. 16 powyżej). Trybunał zwraca uwagę na fakt, iż przed pogrzebem skarżący został jedynie ustnie poinformowany o decyzji przez dyrektora zakładu karnego. Pomimo tego, iż skarżący obawiał się, że jego pojawienie się na pogrzebie w ubraniu więziennym i prowadnicach zakłóci porządek ceremonii, nie uzyskał jasnej informacji dotyczącej szczegółowych warunków jego udziału w pogrzebie.

Trybunał zauważa, że fakt, iż skarżący nie został poinformowany na czas oraz w jasny i jednoznaczny sposób o warunkach jego udziału w pogrzebie mógł wpłynąć na jego rezygnację z uczestniczenia w ceremonii z obawy przed zakłóceniem jej porządku. Trybunał stwierdza, że w szczególnych okolicznościach przedmiotowej sprawy brak należytego ustosunkowania się w porę do wniosku skarżącego o zezwolenie na wzięcie udziału w pogrzebie córki przy zachowaniu specjalnych warunków narusza prawa skarżącego gwarantowane Artykułem 8 Konwencji.

Giszczak przeciwko Polsce (Skarga nr 40195/08)

Standard: 4267

Nota źródłowa

Trybunał zauważa, że art. 8 Konwencji nie gwarantuje uwięzionej osobie bezwarunkowego prawa do opuszczenia zakładu karnego, w celu uczestnictwa w pogrzebie krewnego. Merytoryczna ocena każdego wniosku jest zadaniem władz krajowych. Badanie Trybunału ograniczone jest do rozważenia, czy zaskarżone środki naruszały prawa skarżącego gwarantowane Konwencją, biorąc pod uwagę margines uznania pozostawiony Państwom Stronom (zobacz Płoski przeciwko Polsce, nr 26761/95, 12 listopad 2002 r.). Trybunał podkreśla, że mimo oczywistości nałożenia na więźnia różnego rodzaju ograniczeń w wykonywaniu swoich praw i wolności jako konsekwencji skazania, każde takie ograniczenie musi być uzasadnione jako konieczne w demokratycznym społeczeństwie. Jest obowiązkiem państwa udowodnienie, że taka konieczność rzeczywiście zaistniała.

Pojęcie „konieczności” znaczy, że ingerencja musi korespondować z istotną potrzebą społeczną, a w szczególności, musi być proporcjonalna do celu, który próbuje się osiągnąć. Oceniając, czy ingerencja była „konieczna w społeczeństwie demokratycznym” Trybunał weźmie pod uwagę margines uznania zostawiony władzom państwa członkowskiego. Co więcej, Trybunał nie może się ograniczyć do rozpatrywania wydarzeń będących przedmiotem skargi w odosobnieniu, ale musi zastosować obiektywne standardy i spojrzeć na nie w świetle całościowych okoliczności sprawy (zobacz, między innymi, Master przeciwko Słowacji, nr 31534/96, 5 lipiec 1999 r.).

Trybunał zauważa, że skarżący odbywał karę jednego roku pozbawienia wolności. Skarżący został skazany za przestępstwo znęcania się, początkowo zawieszono mu karę pozbawienia wolności i nie ma żadnych wskazówek, że był niebezpiecznym przestępcą lub należał do zorganizowanej grupy przestępczej. Trybunał nie ma dowodów na wcześniejsze skazania lub tymczasowe aresztowanie skarżącego, pomimo, że Rząd podnosił, iż przeciwko skarżącemu prowadzone było inne postępowanie karne, w którym był on oskarżony o prowadzenie samochodu pod wpływem alkoholu, nie poinformowano Trybunału, czy skarżący został skazany za zarzucane mu czyny. Wynika z tego, że skarżący nie był recydywistą, a jego powrót do więzienia nie był wątpliwy. W szczególności, nie ma dowodów na to, że skarżący próbował uniknąć kary po zadecydowaniu przez sąd o konieczności wykonania warunkowo zawieszonej kary. W chwili zaistnienia wyżej opisanych okoliczności sprawy, w dniu 22 lipca 2003 r., skarżący odbył już prawie cztery miesiące kary pozbawienia wolności. Z tego powodu, negatywna opinia dyrektora zakładu karnego dotycząca wniosku skarżącego o udzielenie zwolnienia nie wydaje się mieć oparcia w faktach.

Trybunał uznaje, że władze krajowe oddaliły wniosek skarżącego o udzielenie mu tymczasowego zwolnienia z zakładu śledczego bez udzielenia żadnych merytorycznych powodów braku uznania sytuacji skarżącego za „szczególnie ważną” (zobacz paragraf 11 powyżej). W sytuacji braku takich powodów, Trybunał ma trudności ze zrozumieniem powodów, dla których sędzia penitencjarny oddalił wniosek skarżącego. W postanowieniu nie odniesiono się do innych środków przewidzianych w prawie, które mogły umożliwić i zagwarantować pobyt skarżącego poza zakładem karnym, tj. możliwość asysty funkcjonariusza Służby Więziennej (zobacz Płoski). Trybunał wyraża żal, że sędzia penitencjarny w swoim zarządzeniu nie wziął pod uwagę wyżej przywołanego wyroku w sprawie Płoski, w której kilka miesięcy wcześniej Trybunał stwierdził naruszenie art. 8 Konwencji, przy zaistnieniu okoliczności bardzo podobnych do tych w przedmiotowej sprawie.

Trybunał jest świadomy problemów natury finansowej i logistycznej związanej z koniecznością eskortowania skazanych, włącznie z brakami kadrowymi służb więziennych i policji. Jednakże, biorąc pod uwagę powagę przedmiotowej sprawy, fakt, że przedmiotem rozstrzygnięcia był brak zgody na uczestniczenie w pogrzebie własnego ojca, Trybunał uznaje, że pozwane Państwo mogłoby odmówić zgody tylko w sytuacji, w której zaistniałyby istotne powody i nie byłoby alternatywnego rozwiązania – takiego jak eskorta funkcjonariuszy Policji lub Służby Więziennej.

Trybunał uznaje, że w szczególnych okolicznościach sprawy, mimo pewnego marginesu uznania przysługującemu pozwanemu Państwu, odmowa udzielenia skarżącemu okolicznościowego zezwolenia na opuszczenie zakładu karnego, w celu wzięcia udziału w pogrzebie ojca, nie była „konieczna w demokratycznym społeczeństwie”, gdyż nie korespondowała z istotną potrzebą społeczną i nie była proporcjonalna do celu, który próbowano osiągnąć. Konsekwentnie należy uznać, że miało miejsce naruszenie art. 8 Konwencji.

Czarnowski przeciwko Polsce (Skarga nr 28586/03)

Standard: 4268

Nota źródłowa