Art. 192 pkt 3 k.p.c. w razie zbycia przez współwłaściciela przysługujących mu praw

Zgodnie z brzmieniem art. 192 pkt 3 k.p.c., zbycie w procesie rzeczy lub praw objętych sporem nie ma wpływu na dalszy bieg sprawy a nabywca może wejść w miejsce zbywcy za zezwoleniem strony przeciwnej.

Przyjmuje się, że art.192 pkt 3 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. może być stosowany w postępowaniu nieprocesowym w bardzo ograniczonym zakresie, uwzględniającym specyfikę poszczególnych postępowań niespornych.

W postanowieniu z 20 października 2004 r., IV CK 91/04, Sąd Najwyższy przyjął, że przepis art. 192 pkt 3 k.p.c. nie ma zastosowania do oceny skutków procesowych zbycia przez wnioskodawcę w toku postępowania o zniesienie współwłasności praw do rzeczy wspólnej. Wyrażony w ten sposób pogląd uzasadnił specyfiką postępowania ‎o zniesienie współwłasności. Utrata przez uczestnika postępowania, będącego współwłaścicielem rzeczy i uprawnionym z tytułu rozliczenia nakładów, statusu zainteresowanego następuje w razie zbycia przez niego przysługujących mu praw, a skutki procesowe zbycia nie podlegają ocenie na podstawie art. 192 pkt 3 zd. 1 k.p.c.

Wobec braku odmiennego uregulowania w przepisach o postępowaniu nieprocesowym kwestii wpływu zbycia w toku sprawy rzeczy objętej sporem na dalszy bieg sprawy, przeciwko zastosowaniu tej zasady na podstawie art. 13 § 2 k.p.c. sprzeciwia się zarówno istota zniesienia współwłasności, jak i charakter orzeczenia znoszącego współwłasność.

Postanowienie znoszące współwłasności nie korzysta z tzw. rozszerzonej prawomocności, stanowiącej podłoże art. 192 pkt 3 k.p.c., a przewidzianej w art. 788 § 1 k.p.c. Specyfika postępowania nieprocesowego wyraża się w posiadaniu interesu prawnego jako podstawy uczestnictwa oraz w potrzebie uregulowania określonych stosunków prawnych nie przez wzgląd na naruszenie praw wnioskodawcy, lecz ze względu na uprawnienia związane z samą istotą określonej konstrukcji materialnoprawnej. Wyłącza to możliwość przyjęcia, że współwłaściciel, który wystąpił o zniesienie współwłasności i który następnie w toku postępowania wyzbył się wszystkich praw związanych z rzeczą wspólną, pozostaje uczestnikiem postępowania oraz adresatem merytorycznego rozstrzygnięcia sądu. Takie stanowisko zostało również wyrażone w postanowieniu Sądu Najwyższego z 24 lutego 2004 r., III CK 205/02 (co do niedopuszczalności stosowania art. 192 pkt 3 k.p.c. w postępowaniu o zniesienie współwłasności, ze względu na jego przedmiot i sposób ukształtowania uczestnictwa należy wskazać także postanowienia Sądu Najwyższego: z 13 marca 2002 r., III CKN 411/00 i z 3 października 2003 r., III CKN 1529/00).

Celem postępowania o zniesienie współwłasności jest nowe ukształtowanie prawa własności rzeczy stanowiącej przedmiot współwłasności przez odebranie temu prawu cechy wspólności. Ten skutek jest osiągany postanowieniem znoszącym współwłasność ex nunc, które dotyczy wszystkich przedmiotów stosunku współwłasności. Wymaga to, aby orzeczeniem znoszącym współwłasność zostali objęci aktualni współwłaściciele (postanowienie SN z 13 marca 2002 r., III CKN 411/00).

Postanowienie SN z dnia 7 maja 2021 r., I CSKP 25/21

Standard: 80693 (pełna treść orzeczenia)

Zobacz glosy

W orzecznictwie (por. postanowienia SN: z dnia 13 marca 2002 r., III CKN 411/00, z dnia 3 października 2003 r., III CKN 1529/00 oraz z dnia 20 października 2004 r., IV CK 91/04,) wyjaśniono, że art. 192 pkt 3 k.p.c. nie ma zastosowania, poprzez art. 13 § 2 k.p.c., w postępowaniu nieprocesowym w przedmiocie zniesienia współwłasności ze względu na to, że wydane w tego rodzaju sprawach orzeczenie nie korzysta z rozszerzonej powagi rzeczy osądzonej, będącej podłożem regulacji przewidzianej w art. 192 pkt 3 k.p.c., gdyż powinno ono rozstrzygać wszystkie kwestie objęte tym postępowaniem na chwilę jego wydania z udziałem aktualnych na tę chwilę orzekania wszystkich osób zainteresowanych, a zarazem uczestników postępowania.

Wyrok SN z dnia 26 czerwca 2013 r., V CSK 347/12

Standard: 14961 (pełna treść orzeczenia)