Wpis do rejestru dłużnika zobowiązanego do wyjawienia majątku w trybie k.p.c. (art. 59 ust. 1 w związku z art. 55 pkt 3 u.k.r.s.)

Umorzenie postępowania o wyjawieniu majątku stanowi podstawę do wykreślenia dłużnika z rejestru dłużników niewypłacalnych (art. 59 ust. 1 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym, jedn. tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 17, poz. 209 ze zm.).

Literalna wykładnia art. 59 ust. 1 w związku z art. 55 pkt 3 u.K.Rej.S. wskazuje, iż dłużnik wpisany do rejestru dłużników niewypłacalnych na podstawie postanowienia, które zobowiązuje go do wyjawienia majątku, powinien pozostać wpisany do tego rejestru, nawet gdy postępowanie w tej sprawie zostaje umorzone

Pierwszym ważnym argumentem przemawiającym za odstępstwem od dosłownego rozumienia art. 59 ust. 1 u.K.Rej.S. jest ocena skutków, do jakich prowadzi umorzenie postępowania o wyjawienie majątku. Jeżeli umorzenie następuje przed wykonaniem przez dłużnika obowiązków, do których jest zobowiązany na podstawie postanowienia o wyjawieniu majątku, to zostaje on zwolniony z ich wykonania; dłużnik nie jest więc już zobowiązany do składania wykazu majątku, a sąd nie może odebrać od niego przyrzeczenia lub stosować środków przymusu. Wprawdzie nie ma podstaw do uchylenia takiego postanowienia z powołaniem się na art. 359 w związku z art. 13 § 2 k.p.c., gdyż wierzyciel nie traci prawa do ponownego wystąpienia z wnioskiem o wyjawienie majątku, to jednak – jak podkreśla się w doktrynie – wskutek umorzenia postanowienie o wyjawienie majątku traci moc wiążącą i chociaż formalnie istnieje, nie wywiera skutków prawnych. Z tego punktu widzenia można więc uznać, że umorzenie prowadzi do takich samych skutków, jak uchylenie postanowienia. Dochodzi w istocie do sytuacji przewidzianej w art. 59 ust. 1 u.K.Rej.S.; postanowienie, na podstawie którego dokonano wpisu w rejestrze dłużników niewypłacalnych, przestało wywierać skutki prawne.

Drugi argument wiąże się z tym, że umorzenie postępowania o wyjawienie majątku na wniosek wierzyciela spowodowane jest odpadnięciem podstaw, które uzasadniały traktowanie dłużnika jako niewypłacalnego. Zakładając, że wierzyciel działa racjonalnie, to występuje z wnioskiem o umorzenie postępowania wtedy, gdy dłużnik już go zaspokoił lub gdy odpadną postawy do przypuszczenia, że wierzyciel zaspokojenia nie uzyska. W istocie więc po umorzeniu postępowania o wyjawienie majątku odpadają podstawy do traktowania dłużnika jako niewypłacalnego.

Kolejny argument dotyczy funkcji pełnionych przez rejestr dłużników niewypłacalnych. Jeżeli celem wpisania dłużnika do takiego rejestru jest informacja o tym, że jest on niewypłacalny oraz swoista sankcja dla dłużnika za to, iż dopuścił do takiego stanu, to utrzymywanie wpisu w rejestrze staje się bezprzedmiotowe, gdy dłużnik przestał być niewypłacalny. Pozostawienie go w rejestrze dłużników niewypłacalnych staje się tym bardziej bezzasadne, że umorzenie postępowania w sprawie wyjawienia majątku następuje z inicjatywy wierzyciela.

Uchwała SN z dnia 16 marca 2007 r., III CZP 9/07

Standard: 51775 (pełna treść orzeczenia)

Zobacz glosy

Zgodnie z brzmieniem art. 55 ust. 3 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym dłużnicy, którzy zostali zobowiązani do wyjawienia majątku podlegają z urzędu wpisowi do rejestru dłużników niewypłacalnych. Charakter postępowania rejestrowego oraz fakt, że powołany wyżej przepis nakazuje dokonanie wpisu z urzędu, w przypadku wydania przez Sąd postanowienia o wyjawieniu majątku nakazuje przyjąć, że zakres oceny pozostawiony Sądowi rejestrowemu przy dokonywaniu wpisu został ustawowo znacznie ograniczony. Zwracał już na to uwagę Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z dnia 19 lutego 2003 r., V CK7/03 stwierdzając, że Sąd rejestrowy w postępowaniu o wpis do rejestru dłużników niewypłacalnych nie bada przyczyn niewypłacalności dłużnika. Podstawą wpisu do rejestru są bowiem dane zweryfikowane prawomocnym orzeczeniem sądowym. W przypadku podstawy wpisu określonej w art. 55 ust. 3 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym przesłankę do jego dokonania stanowi prawomocne postanowienie Sądu nakazujące dłużnikowi wyjawienie majątku.

Zarówno powołany wyżej przepis nakazujący dokonanie z urzędu wpisu dłużnika do rejestru dłużników niewypłacalnych, jak i przepis art. 913 k.p.c. w swojej treści adresowane są ogólnie do osoby dłużnika. Należy zatem przyjąć ,że w obu tych przepisach pojęcie dłużnika jest tożsame. Sąd egzekucyjny w świetle postanowień art. 913 k.p.c. może nakazać wyjawienie majątku tylko dłużnikowi.

Wydanie przez Sąd postanowienia zobowiązującego określoną osobę do wyjawienia majątku oznacza zatem, że została ona uznana przez ten Sąd za dłużnika. Sąd Okręgowy wyraził trafny pogląd, że w postępowaniu o wpis do rejestru dłużników niewypłacalnych niedopuszczalne jest weryfikowanie prawomocnych orzeczeń sądowych stanowiących podstawę wpisu.

Sąd rejestrowy nie miał zatem podstaw by kwestionować fakt uznania uczestniczki postępowania E. S. za dłużniczkę przez Sąd, który wydał postanowienie zobowiązujące ją do wyjawienia majątku.

Treść art. 55 ust. 3 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym nie zawiera też regulacji, która różnicuje podstawę wpisu w zależności od podstawy odpowiedzialności dłużnika, bądź trybu w jakim wierzyciel uzyskał przeciwko niemu tytuł wykonawczy. Okoliczność, że dłużnik ponosi wobec wierzyciela jedynie ograniczoną odpowiedzialność, w rozpoznawanej sprawie zawężoną do składników majątku dorobkowego, nie stanowi zatem przyczyny wyłączającej dokonanie jego wpisu do rejestru dłużników niewypłacalnych.

Przy dokonywaniu wpisu Sąd rejestrowy nie bada rzeczywistego stanu majątku dorobkowego i osobistego dłużnika, którego status wynika z faktu nadania przeciwko niemu klauzuli wykonalności w trybie określonym w art. 787 k.p.c.

Podnoszona zatem w kasacji wątpliwość, czy istnienie majątku osobistego małżonka dłużnika nie obciążonego długami nie sprzeciwia się wpisowi takiego dłużnika do rejestru dłużników niewypłacalnych nie mogła mieć w istocie znaczenia dla oceny, czy istniała podstawa do dokonania wpisu, co było przedmiotem kasacji.

Postanowienie SN z dnia 22 kwietnia 2005 r., II CK 650/04

Standard: 51774 (pełna treść orzeczenia)