Prawo do diety skazanego zgodnej z wyznaniem
Prawo do odpowiednich warunków bytowych; wyżywienie, odzież, higiena (art. 102 pkt 1 k.k.w.) Wyżywienie skazanego (art. 109 k.k.w.)
Powód domagając się diety wegańskiej powoływał się na przyczyny wyznaniowo – poglądowe, zatem okoliczności przewidziane w przepisie art. 109 § 1 k.k.w. Zgodnie zaś z art. 53 ust. 7 Konstytucji RP nikt nie może być obowiązany przez organy władzy publicznej do ujawnienia swojego światopoglądu, przekonań religijnych lub wyznania. W tym kontekście przyjąć zatem należy, że ani zakład karny, ani sąd nie były uprawnione do badania światopoglądu, czy przekonań religijnych, które skłoniły pozwanego do stosowania diety wegańskiej, a decydującym było samo oświadczenie powoda o przejściu z przyczyn wyznaniowo – poglądowych na dietę wegańską. Fakt, że powód w trakcie procesu powołał się jedynie na przyczyny „poglądowe” uprawnień powoda w tym zakresie, a wynikających z art. 109 § 1 k.k.w., nie zmienia.
Wyrok SA w Szczecinie z dnia 5 listopada 2015 r., I ACa 553/15
Standard: 43389 (pełna treść orzeczenia)
Trybunał zauważa, że Artykuł 9 Konwencji wyszczególnia różne formy, jakie może przybierać uzewnętrznianie przez jednostkę swojego wyznania lub przekonań, a mianowicie modlitwa, nauczanie, praktykowanie oraz czynności rytualne (patrz, mutatis mutandis, Cha’are Shalom Ve Tsedek przeciwko Francji [GC], nr 27417, ECHR 2000-VII). Przepis ten nie chroni każdego czynu motywowanego lub inspirowanego wyznaniem lub przekonaniami (patrz Leyla Şahin przeciwko Turcji [GC], nr 44774/98, ECHR 2005-XI).
Wolność myśli, sumienia i wyznania odnosi się do poglądów, które osiągnęły już pewien stopień siły przekonywania, powagi, spójności oraz ważności (patrz Leela Förderkreis e.V. i Inni przeciwko Niemcom, nr 58911/00, 6 listopada 2008 roku). Ponadto, zdefiniowany w orzecznictwie Trybunału obowiązek Państwa dochowania neutralności i bezstronności jest nie do pogodzenia z jakimkolwiek uprawnieniem ze strony Państwa do dokonywania oceny zasadności przekonań religijnych (patrz sprawa Leyla Şahin)
Trybunał zauważa również, że Buddyzm jest jedną w głównych religii światowych, oficjalnie uznaną w wielu krajach. Ponadto stwierdzono już, że przestrzeganie zasad dietetycznych może zostać uznane jako bezpośredni sposób wyrażania w praktyce swojego wyznania w rozumieniu Artykułu 9 (patrz sprawa Cha’are Shalom ve Tsedek). W niniejszej sprawie skarżący wystąpił o zapewnienie mu diety bezmięsnej, ponieważ jako praktykujący buddysta pragnął uniknąć jedzenia mięsa. Nie rozstrzygając tego, czy w każdym przypadku takie decyzje podejmowane są w celu wypełnienia obowiązku religijnego (patrz sprawa Leyla Şahin) – jako że mogą zaistnieć sytuacje, kiedy podejmowane są one z powodów poza-religijnych – w niniejszej sprawie Trybunał uznaje, że decyzja skarżącego o stosowaniu się do zasad diety wegetariańskiej może zostać uznana jako motywowana lub inspirowana jego wyznaniem, i że nie była ona bezpodstawna. Dlatego też odmowa władz więziennych zapewnienia mu diety wegetariańskiej wchodzi w zakres objęty Artykułem 9 Konwencji.
Niezależnie od tego czy sprawa jest badana z punktu widzenia pozytywnego obowiązku Państwa, polegającego na podjęciu rozsądnych i odpowiednich działań dla zagwarantowania skarżącemu prawa wynikającego z ustępu 1 Artykułu 9, czy też z punktu widzenia ingerencji ze strony władzy publicznej, uzasadnianej zgodnie z ustępem 2 – obowiązujące tutaj zasady pozostają zasadniczo podobne. W obu kontekstach należy uwzględnić właściwą równowagę, jaką trzeba znaleźć pomiędzy przeciwstawnymi interesami jednostki i społeczeństwa jako całości; w obu też kontekstach Państwo zachowuje pewien margines uznaniowości w określaniu działań, jakie należy podjąć dla zapewnienia zgodności z Konwencją. Ponadto, nawet w odniesieniu do pozytywnych obowiązków Państwa wynikających z pierwszego ustępu Artykułu 9 – przy określaniu wymaganej równowagi cele wymienione w drugim ustępie mogą mieć pewne znaczenie (patrz, mutatis mutandis, sprawa Hatton i Inni przeciwko Zjednoczonemu Królestwu [GC], nr 36022/97, ECHR 2003-VIII).
Trybunał zauważa, że zgodnie ustępem drugim Artykułu 9 Konwencji ograniczenia są dopuszczalne między innymi dla ochrony zdrowia publicznego lub moralności, lub w celu ochrony praw i wolności innych osób. I chociaż Trybunał gotów jest przyjąć argument, że decyzja o podjęciu specjalnych działań na rzecz jednego tylko więźnia w ramach całego systemu może powodować finansowe konsekwencje dla zakładu karnego, a tym samym pośrednio wpływać na jakość traktowania pozostałych więźniów – to jednak Trybunał musi ocenić, czy można uznać, że Państwo znalazło sprawiedliwą równowagę pomiędzy interesami zakładu, innych więźniów, a partykularnymi interesami skarżącego.
Zgodnie ze swoim wyznaniem, skarżący powinien pozostawać na prostej diecie bezmięsnej. Poprosił on tylko o przyznanie mu diety wegetariańskiej, z wyłączeniem produktów mięsnych (patrz ustęp 12 powyżej).Trybunał zauważa, że jego posiłki nie musiały być przygotowywane, gotowane ani podawane w jakiś szczególny sposób (patrz mutatis mutandis, sprawa D i E.S. przeciwko Zjednoczonemu Królestwu, nr 13669/88, postanowienie Komisji z dnia 7 marca 1990 r., Decyzje i Raporty (DR) 65, s.245; sprawa X przeciwko Zjednoczonemu Królestwu, nr 5947/72, postanowienie Komisji z dnia 5 marca 1976 roku, Decyzje i Raporty (DR) 5, s. 8). W przeciwieństwie do ostatniej z wymienionych spraw, skarżącemu nie zaproponowano jakiejkolwiek alternatywnej diety; w kwestii odpowiedniej diety nie konsultowano się również z Misją Buddyjską. Trybunał nie jest wcale przekonany, że zapewnienie skarżącemu diety wegetariańskiej spowodowałoby jakiekolwiek zakłócenie procesu zarządzania zakładem karnym czy też obniżenie standardu posiłków podawanych pozostałym więźniom.
W tym względzie Trybunał wskazuje, że zalecenie Komitetu Ministrów Państw członkowskich, to jest Rekomendacja (Rec 92006) dotycząca Europejskich Reguł Więziennych (patrz ustęp 26 powyżej), zaleca podawanie więźniom posiłków uwzględniających ich wyznanie (patrz ustęp 26 powyżej). W swoich ostatnich wyrokach Trybunał zwracał uwagę władz na wagę tej rekomendacji, pomimo jej nieobowiązującego charakteru (patrz Sławomir Musiał przeciwko Polsce, nr 28300/06, ECHR 20009-... (wyjątki)).
Mając na względzie wszystkie powyższe okoliczności, oraz pomimo istnienia marginesu uznaniowości pozostawionego Państwu pozwanemu – Trybunał stwierdza, że władze nie zdołały dokonać sprawiedliwego wyważenia pomiędzy interesami władz więziennych a interesami skarżącego, to jest jego prawem do uzewnętrzniania swojego wyznania poprzez przestrzeganie zasad religii buddyjskiej. Trybunał stwierdza, że nastąpiło naruszenie Artykułu 9 Konwencji.
Jakóbski przeciwko Polsce (Skarga nr 18429/06)
Standard: 4242