Ne bis in idem - ponownie sądzony a ponownie ukarany
Zasada ne bis in idem
Art. 4 Protokołu nr 7 nie jest ograniczony jedynie do prawa, by nie być ponownie karanym, lecz obejmuje także prawo, by nie być ponownie sądzonym (zob. Franz Fischer przeciwko Austrii, nr 37950/97, 29 maja 2001 r.). Gdyby tak nie było, nie byłoby konieczności uzupełniania słowa „sądzony” słowem „ukarany”, gdyż byłoby to zwykłe powtórzenie. Art. 4 Protokołu nr 7 ma zastosowanie nawet wtedy, gdy wobec jednostki prowadzono postępowanie, które nie doprowadziło do wydania wyroku skazującego. Przepis ten zawiera trzy odrębne gwarancje i stanowi, że nikt nie może (i) podlegać możliwości sądzenia, (ii) być sądzony lub (iii) być ukarany za to samo przestępstwo (zob. Sergey Zolotukhin przeciwko Rosji).
Z powyższego jasno wynika, że dalsze prowadzenie postępowania karnego przeciwko osobie nie jest dozwolone, jeżeli decyzja dotycząca tego samego przestępstwa ma charakter ostateczny; jednakże przepis art. 4 Protokołu nr 7 nie wyklucza prowadzenia kilku postępowań przed wydaniem takiej ostatecznej decyzji. W takiej sytuacji nie można stwierdzić, że osoba ścigana jest kilkakrotnie „za przestępstwo, za które została uprzednio skazana prawomocnym wyrokiem lub uniewinniona” (zob. Garaudy przeciwko Francji (dec.), nr 65831/01, ETPCz 2003-IX (fragmenty)). Zgodnie z Konwencją nie ma zastrzeżeń wobec przypadków prowadzenia równolegle dwóch postępowań, jeżeli drugie z postępowań zostaje zakończone w momencie wydania ostatecznej decyzji w pierwszym z postępowań (zob. Zigarella przeciwko Włochom (dec.), nr 48154/99, ETPCZ 2002-IX (streszczenie)). Jednakże w przypadkach, gdy nie zakończono drugiego postępowania, Trybunał stwierdził, że doszło do naruszenia (zob. Tomasović przeciwko Chorwacji, nr 53785/09, 18 października 2011 r.; oraz Muslija przeciwko Bośni i Hercegowinie, nr 32042/11, 14 stycznia 2014 r.).
Trybunał pragnie zatem podkreślić, że przepis art. 4 Protokołu nr 7 nie ustanawia ochrony przeciwko lis pendens. W kontekście prawa szwedzkiego jednoczesne postępowanie podatkowe określające dodatkowe obciążenia podatkowe i postępowanie karne badające odnośne przestępstwo skarbowe nie byłyby zatem niezgodne z art. 4 Protokołu nr 7. Do naruszenia tego postanowienia doszłoby jednakże w przypadku, gdyby jedno z postępowań było nadal prowadzone po dacie zakończenia drugiego z postępowań wydaniem ostatecznej decyzji. Po wydaniu takiej ostatecznej decyzji drugie postępowanie należy zakończyć. Trybunał zauważa, iż szwedzkie sądy najwyższe uznały, uwzględniając szwedzką tradycję prawną, że toczące się, niezakończone postępowanie również stanowi przeszkodę dla wszczęcia innego postępowania dotyczącego tego samego przestępstwa i wyraziły pogląd, iż przeszkoda proceduralna materializuje się w momencie, gdy Urząd Podatkowy podejmuje decyzję o nałożeniu dodatkowych obciążeń podatkowych lub z chwilą wniesienia oskarżenia w sprawie karnej przeciwko danej osobie, zależnie od tego, które z tych zdarzeń wystąpi jako pierwsze. Taka gwarancja ochrony przed prowadzeniem kilku postępowań nie wynika jednakże z art. 4 Protokołu nr 7.
Niezależnie od istnienia ostatecznej decyzji, w pewnych przypadkach (zob. R.T. przeciwko Szwajcarii (dec.), nr 31982/96, 30 maja 2000 r. oraz Nilsson przeciwko Szwecji (dec.), nr 73661/01, 13 grudnia 2005 r.) Trybunał uznał, że mimo iż różne sankcje (kary pozbawienia wolności w zawieszeniu i odebranie prawa jazdy) dotyczące tej samej sprawy (jazda pod wpływem alkoholu) zostały nałożone przez różne władze w różnych postępowaniach, istniało między nimi wystarczająco ścisłe powiązanie, w odniesieniu do przedmiotu, jak i czasowe. W tych sprawach stwierdzono, że osoby te nie były ponownie sądzone ani karane z tytułu przestępstwa, na podstawie którego wydano względem nich wyrok skazujący, a zatem nie doszło do powtórzenia postępowania.
Lucky Dev przeciwko Szwecji (Sprawa nr 7356/10)
Standard: 4237