Przepadek rzeczy pochodzącej z przestępstwa (kolekcji broni) a prawo do poszanowania mienia

Trybunał w swoim orzecznictwie zazwyczaj uznawał, że środek w postaci przepadku zastosowany w kontekście postępowania karnego, mimo że pociąga za sobą pozbawienie osoby mienia – to jednak stanowi kontrolę sposobu korzystania z mienia w rozumieniu drugiego akapitu Artykułu 1 Protokołu nr 1 (patrz Riela i Inni przeciwko Włochom (dec.), nr 52439/99, 4 września 2001; Arcuri i Inni przeciwko Włochom (dec.), nr 52024/99, 5 lipca 2001; C.M. przeciwko Francji (dec.), nr 28078/95, 26 czerwca 2001; oraz Sun przeciwko Rosji, nr 31004/02, § 25, 5 lutego 2009).

Jednakże w przedmiotowej sprawie sąd umorzył postępowanie karne, stwierdzając, że szkodliwość objętego zarzutem przestępstwa był znikoma. Sąd uwzględnił przy tym cechy charakteru skarżącego oraz brak u niego przestępczych zamiarów. Okoliczności tej sprawy były zatem zasadniczo odmienne od spraw, w których nakaz konfiskaty został wydany w kontekście postępowania karnego obejmującego zarzuty popełnienia poważnych przestępstw lub udziału w przestępczości zorganizowanej, i gdzie istniało uzasadnione podejrzenie lub potwierdzona postanowieniem sądowym pewność, że skonfiskowane aktywa pochodziły z przestępstwa (patrz Philips przeciwko Zjednoczonemu Królestwu, nr 41087/98, ECHR 2001-VII), zostały uznane za uzyskane w sposób niezgodny z prawem (patrz sprawy Riela i Arcuri, obie powołane wyżej, oraz Raimondo przeciwko Włochom, 22 lutego 1994, Seria A nr 281-A) lub były przeznaczone do wykorzystania w nielegalnych działaniach (patrz Butler przeciwko Zjednoczonemu Królestwu (dec.), nr 41661/98, 27 czerwca 2002). Ponadto, nakaz przepadku obejmował całą kolekcję broni – bez rozróżniania pomiędzy egzemplarzami, które cały czas można było zakwalifikować jako broń w rozumieniu ustawodawstwa dotyczącego kontroli posiadania broni, a tymi, które – jak stwierdził sąd – zostały pozbawione cech użytkowych. Trybunał jest zdania, że w tych okolicznościach orzeczonego przepadku obejmującego całość kolekcji, powinien zostać uznany za pozbawienie osoby własności.

Trybunał stwierdza, że przepadek mienia skarżącego został wydany na podstawie art. 100 w związku z art. 29 Kodeksu karnego. A zatem Trybunał uznaje, że ingerencja była przewidziana prawem.

Trybunał po stwierdza, że w przypadku przepadku mienia, wspominana sprawiedliwa równowaga zależy od wielu czynników, w tym od postawy skarżącego. Należy zatem ustalić, czy polskie sądy uwzględniły stopień winy skarżącego oraz dochowania przez niego należytej staranności (patrz sprawa AGOSI; Silickienè przeciwko Litwie, nr 20496/02, 10 kwietnia 2012).

Zdaniem Trybunału można racjonalnie przyjąć, że kolekcja starej broni, gromadzona przez uznanego specjalistę, posiada znaczą wartość pieniężną. Sądy jednakże nie zważyły, czy przepadek kolekcji w całości nie nakładała na skarżącego nadmiernego ciężaru – zarówno jeśli chodzi o wartość pieniężną kolekcji jak i jej sentymentalne znaczenie dla skarżącego. Podobnie, sąd nie rozważył możliwości zastosowania środków alternatywnych w celu zmniejszenia ciężaru nałożonego na skarżącego, w tym w drodze podjęcia działań zmierzających do zarejestrowania kolekcji.

Skarżący został pozbawiony swojej własności, tracąc kolekcję o znacznej wartości historycznej i prawdopodobnie finansowej. Wyżej wskazane względy wystarczają, by Trybunał mógł stwierdzić, że nastąpiło naruszenie Artykułu 1 Protokołu nr 1 do Konwencji.

Nowakowski przeciwko Polsce (Skarga nr 55167/11)

Standard: 4310

Nota źródłowa