Dobrowolne umorzenie udziału a zbycie udziału

Należy dokonać rozróżnienia pomiędzy czynnością „zbycia udziałów”, o której stanowi art. 180 k.s.h., a czynnością „dobrowolnego umorzenia udziałów w drodze ich nabycia” – art. 199 § 1 k.s.h. Ta druga nie jest prostą czynnością „zbycia udziału”, ale stanowi element swoistej instytucji prawnej - „dobrowolnego umorzenia udziału”, składającej się z kilku elementów, a mianowicie wyrażenia zgody przez tego wspólnika, którego udziały mają być umorzone w ramach czynności, podjęcia przez wspólników uchwały o określonej treści oraz podjęcia tej uchwały w takiej spółce, której umowa posiada oznaczoną treść. Te elementy tej instytucji prawnej determinują jej treść i formę, przy czym forma ta powinna odpowiadać wymogom formy przewidzianej dla zawarcia lub zmiany umowy spółki, formy przewidzianej dla wyrażenia zgody przez wspólnika oraz formy przewidzianej dla podjęcia uchwały przez wspólników.

Dodatkowym czynnikiem potwierdzającym rozróżnienie dwóch rozważanych w tym miejscu instytucji prawnych jest nieprzypadkowe posłużenie się przez ustawodawcę w jednym przypadku terminem „zbycie” (art. 180 k.s.h.), a w drugim przypadku terminem „umorzenie poprzez nabycie” (art. 199 k.s.h.). Nadto w pierwszym przypadku na pierwszy plan wysuwa się zamiar wspólnika i jego kontrahenta będącego osobą trzecią, a w drugim zamiar spółki oraz wspólnika.

Inną jeszcze okolicznością przemawiającą za rozróżnieniem obu instytucji i w konsekwencji za ustaleniem w stosunku do nich innych wymogów jest wzgląd, jaki legł u podstaw przyjęcia obowiązującej obecnie treści art. 180 k.s.h. Otóż chodziło w tym przypadku o ukrócenie możliwości dopuszczania się przez wspólników nadużyć wobec spółki oraz wobec pozostałych wspólników poprzez antydatowanie zawieranych umów zbycia udziałów. Motyw ten nie ma jednak żadnego znaczenia w przypadku czynności zachodzących pomiędzy wspólnikiem i spółką, które z tego punktu widzenia nie są dotknięte żadnym ryzykiem.

Nie można zatem skutecznie formułować postulatu, by w ramach czynności prawnej dobrowolnego umorzenia udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością inicjować jeszcze dodatkową czynność prawną, polegającą na zbyciu przez wspólnika jego udziałów na rzecz spółki w rygorach art. 180 k.s.h. Są to bowiem dwie różne czynności prawne, z których druga nie stanowi koniecznego elementu tej pierwszej, jako że ta pierwsza zawiera już w sobie element przejścia udziału na inny podmiot prawa (na spółkę).

Wyrok SA w Warszawie z dnia 23 lutego 2018 r., VII AGa 166/18

Standard: 50031 (pełna treść orzeczenia)