Zdolność sądowa ambasady, misji, placówki dyplomatycznej
Immunitet jurysdykcyjny państwa obcego Immunitet sądowy i egzekucyjny oraz państwa (art. 1111 - 1116 k.p.c.)
Zgodnie z art. 31 ust. 1 Konwencji wiedeńskiej o stosunkach dyplomatycznych, sporządzonej w Wiedniu dnia 18 kwietnia 1961 r., która weszła w życie w dniu 24 kwietnia 1964 r. (Recueil des traités des Nations unies, vol. 500, s. 95, zwanej dalej „konwencją wiedeńską”) „Przedstawiciel dyplomatyczny korzysta z immunitetu od jurysdykcji karnej państwa przyjmującego. Korzysta on również z immunitetu od jurysdykcji cywilnej i administracyjnej tegoż państwa, z wyjątkiem:
a) powództw z zakresu prawa rzeczowego dotyczących prywatnego mienia nieruchomego położonego na terytorium państwa przyjmującego, chyba że posiada on je w imieniu państwa wysyłającego dla celów misji;
b) powództw dotyczących spadkobrania, w których przedstawiciel dyplomatyczny występuje jako wykonawca testamentu, administrator, spadkobierca lub zapisobierca w charakterze osoby prywatnej, a nie w imieniu państwa wysyłającego;
c) powództw dotyczących wszelkiego rodzaju zawodowej lub handlowej działalności wykonywanej przez przedstawiciela dyplomatycznego w państwie przyjmującym poza jego funkcjami urzędowymi”.
Artykuł 37 ust. 1 tej konwencji przewiduje: „Członkowie rodziny przedstawiciela dyplomatycznego pozostający z nim we wspólnocie domowej, o ile nie są obywatelami państwa przyjmującego, korzystają z przywilejów i immunitetów wymienionych w artykułach 29–36
Wyrok TSUE z dnia 20 marca 2025 r., C-61/24
Standard: 87647 (pełna treść orzeczenia)
W zakresie statusu ambasady na gruncie prawa publicznego międzynarodowego podstawowe znaczenie mają przepisy Konwencji wiedeńskiej o stosunkach dyplomatycznych, sporządzonej w Wiedniu dnia 18 kwietnia 1961 r. (Dz.U. z 1965 r. Nr 37, poz. 232). Konwencja ta nie definiuje pojęcie ambasady ani też pojęciem tym się nie posługuje; z art. 14 ust. 1 wynika tylko, że ambasada stanowi stałą misję dyplomatyczną, której szefem jest ambasador.
Nie ulega wątpliwości, że ambasadorowi jako szefowi misji dyplomatycznej przysługuje zdolność sądowa w postępowaniu przed sądem państwa przyjmującego. Na podstawie Konwencji wiedeńskiej przysługuje mu także immunitet jurysdykcyjny w zakresie spraw cywilnych (art. 31 ust. 1). Poza sporem pozostaje również to, że w zdolność sądową wyposażone są państwa obce jako zagraniczne osoby prawne, działające w postępowaniu cywilnym przez swoje organy.
Misja dyplomatyczna – chociaż ma pewną strukturę organizacyjną – nie może być uznana za podmiot odrębny od państwa wysyłającego. Nie ma podstaw do przyjęcia, że zdolność sądowa ambasady wynika z art. 64 § 2 k.c.
Ambasada nie spełnia tego kryterium, gdyż – jak wskazano – jest jedynie organem państwa wysyłającego działającym za granicą. Wyjątek od ogólnych zasad określających zdolność sądową w postępowaniu cywilnym przewiduje art. 460 k.p.c., w którym w sprawach z zakresu prawa pracy przyznano zdolność sądową określonym jednostkom organizacyjnym nie mającym osobowości prawnej.
Niedopuszczalne jest usunięcie (verbum legalia: uzupełnienie) braku zdolności sądowej pozwanej Ambasady na podstawie art. 70 § 1 k.p.c.
Nie ma podstaw do uznania – jak uczynił Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 26 marca 1958 r. – że powód, wskazując jako stronę pozwaną Ambasadę, pozwał w istocie państwo wysyłające, już bowiem w samym pozwie, sporządzonym przez profesjonalnego pełnomocnika, podkreślono wyraźnie wolę (zamiar) pozwania Ambasady N. (...)
Postanowienie SN z dnia 25 maja 2007 r., I CSK 6/07
Standard: 49284 (pełna treść orzeczenia)