Zwłoka z zapłatą części ceny na poczet świadczenia jako uchylenie się od zawarcia umowy definitywnej

W wyroku z dnia 14 grudnia 1999 r., II CKN 624/98 Sąd Najwyższy wskazał, że jeżeli umowa przedwstępna zobowiązywała do zapłaty części ceny na poczet świadczenia umowy definitywnej, to zwłoka w jej płatności może być uznana za uchylenie się od zawarcia umowy przyrzeczonej w rozumieniu art. 390 k.c. (por. wyrok SN z dnia 10 października 2008 r., II CSK 215/08).

Postanowienie SN z dnia 15 września 2017 r., III CZP 40/17

Standard: 49135 (pełna treść orzeczenia)

Brak wpłaty kwoty 600 000 zł traktować należało zatem jako niespełnienie zastrzeżonego w umowie przedwstępnej świadczenia na poczet umowy przyrzeczonej, uprawniające stronę powodową do odstąpienia od umowy przedwstępnej (art. 394 k.c.). Przyjęcie założenia przeciwnego – jak to czyni strona pozwana – zgodnie z którym umowa przyrzeczona powinna zostać zawarta do dnia 30 listopada 2006 r., natomiast kwota 600 000 zł mogła być zapłacona po tym dniu (w terminie w ogóle nieuzgodnionym), pozostaje w jaskrawej sprzeczności nie tylko z dosłownym brzmieniem umowy („pozostała kwota 600 000 zł zostanie zapłacona w terminie do 30 listopada 2006 r.”), ale także z jej celem, jakim było spełnienie wzajemnych świadczeń najpóźniej w dniu 30 listopada 2006 r., gdyby zaś strona powodowa zdecydowała się zawrzeć umowę przyrzeczoną przed tą datą, nie mając zapłaconej całej ceny, to dysponowała tytułem egzekucyjnym, który po uzyskaniu klauzuli wykonalności, mogłaby skierować do egzekucji.

Za przedstawioną wykładnią oświadczeń woli stron umowy przedwstępnej przemawia także zawarte w niej zastrzeżenie, że „w razie niewykonania umowy przez nabywcę zbywca może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować”. Takie zastrzeżenie niewątpliwie odnosi się do umowy przedwstępnej, jego zatem zrealizowanie wchodziło w rachubę tylko w razie niewykonania przez stronę pozwaną między innymi zobowiązania polegającego na zapłaceniu całej uzgodnionej ceny najpóźniej w dniu zawarcia umowy przyrzeczonej.

W uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 14 grudnia 1999 r., II CKN 624/98 przekonująco wyjaśniono, że umowa przedwstępna nie jest umową wzajemną. Odwoływanie się do unormowań przewidzianych w art. 487 § 2 i art. 491 § 1 k.c. nie znajduje usprawiedliwienia. Procedura odstępowania od umowy wzajemnej nie mogła więc mieć zastosowania.

Wyrok SN z dnia 10 października 2008 r., II CSK 215/08

Standard: 49137 (pełna treść orzeczenia)

Zwłoka zobowiązanego z umowy przedwstępnej do zawarcia umowy przyrzeczonej może być uznana za niewykonanie umowy w rozumieniu art. 390 § 1 k.c.

Wyrok SN z dnia 14 grudnia 1999 r., II CKN 624/98

Standard: 49136 (pełna treść orzeczenia)