Odszkodowanie z tytułu pozbawienia własności nieruchomości wadliwą decyzją administracyjną.
Odpowiedzialność odszkodowawcza ze stosunku własności i współwłasności Pozbawienie prawa własności, wywłaszczenie, przepadek rzeczy Szkoda i odszkodowanie; zakres obowiązku naprawienia szkody; wysokość odszkodowania (art. 361 § 2 k.c.)
Na odszkodowanie za upaństwowione grunty warszawskie mogą mieć wpływ także przedwojenne plany zagospodarowania przestrzennego, które wskazują ówczesne przeznaczenie gruntów i stanowią podstawę oszacowania ich wartości.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego zarysowuje się trafna tendencja zgodnie z którą „stan majątkowy” poszkodowanego, definitywnie pozbawionego prawa własności lub użytkowania wieczystego nieruchomości wadliwą decyzją administracyjną, obejmuje zarówno samą fizycznie oznaczoną nieruchomość (prawo do niej), jak i jej przeznaczenie (np. rolne, budowlane i inne).
W najnowszym wyroku Sądu Najwyższego z dnia 3 grudnia 2014 r., III CSK 92/14 przyjęto, że dla ustalenia odszkodowania za utratę prawa własności nieruchomości na skutek wadliwej decyzji administracyjnej rozstrzygający jest „stan i charakter nieruchomości z daty wydania wadliwej decyzji” (w sprawie tej rozważano rolne lub budowlane przeznaczenie działki bezprawnie przejętej od właścicieli na rzecz Skarbu Państwa).
W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 12 grudnia 2013 r., V CSK 81/13 wyrażono stanowisko, że przepis art. 363 § 2 k.c. nie uzasadnia odstąpienia od zasady, iż rozmiar uszczerbku majątkowego poszkodowanego właściciela nieruchomości (jego spadkobierców) ustala się według stanu tej nieruchomości w chwili wydania decyzji administracyjnej, przy czym „stan nieruchomości” obejmuje nie tylko jej parametry fizyczne i geodezyjne (np. jej powierzchnię, infrastrukturę), lecz także jej przeznaczenie społeczno-gospodarcze. Odstępstwa od tej reguły nie można poszukiwać w „szczególnych okolicznościach”, o których wspomina art. 363 § 2 k.c., ponieważ odnosi się on tylko do możliwości przyjęcia innej ceny uszczerbku niż w chwili ustalenia odszkodowania.
W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 14 czerwca 2013 r., V CSK 388/12 także przyjęto, że w razie stwierdzenia wadliwości decyzji nacjonalizacyjnej, a nieruchomość nie mogła być zwrócona z racji nieodwracalnych skutków decyzji, miarodajny jest stan w chwili wydania decyzji nacjonalizacyjnej. Sąd Najwyższy nawiązał tu do wyrażonego w judykaturze stanowiska, że w razie wyrządzenia szkody b. właścicielom nieruchomości wadliwą decyzją nacjonalizacyjną dla ustalenia odszkodowania właściwy jest jej stan w chwili wydania wadliwej decyzji. Z uzasadnienia tego wyroku wynika, że „stan nieruchomości obejmuje także jej przeznaczenie”. W sprawie tej ustalono, że po bezprawnym przejęciu nieruchomości ziemskiej przez Skarb Państwa została ona następnie podzielona na działki budowlane. Sąd Najwyższy nie podzielił stanowiska Sądów meriti, że „odszkodowanie należne powódce powinno uwzględniać obecną wartość nieruchomości, w tym aktualne przeznaczenie gruntów pod budownictwo”.
Stanowisko, zgodnie z którym rozmiar szkody w związku z utratą użytkowania wieczystego ustala się według stanu nieruchomości w czasie wydania wadliwej decyzji administracyjnej i na podstawie cen z chwili orzekania, znalazło się także w uz. wyroku SN z dnia 6 marca 2008 r., I CSK 472/07) oraz uz. wyroku SN z dnia 13 października 2010 r., I CSK 678/09.
Przy ocenie wysokości uszczerbku majątkowego w postaci damnum emergens, spowodowanego wadliwą decyzją administracyjną i polegającego na utracie własności nieruchomości miejskiej (użytkowania wieczystego), należy brać pod uwagę przeznaczenie tej nieruchomości - jako elementu jej ogólnego stanu - z chwili wydania wadliwej decyzji, a ceny z daty ustalenia odszkodowania (art. 363 § 2 k.c.).
Wyrok SN z dnia 12 marca 2015 r., I CSK 467/14
Standard: 48145 (pełna treść orzeczenia)