Wyłączenie ze względu fakt urzędowej znajomości sędziów, prokuratorów lub innych osób występujących przed sądem

Wprawdzie w judykaturze najwyższej instancji sądowej przyjmuje się, że „fakt urzędowej znajomości sędziów, prokuratorów lub innych osób występujących przed sądem (adwokaci, biegli, tłumacze) nie może stanowić o istnieniu uzasadnionej obawy co do braku bezstronności orzekających w sprawie sędziów” (por. np. postanowienie SN z dnia 21 kwietnia 2016 r., sygn. IV KO 25/16), to nie oznacza to jednak, że w każdym przypadku ujawnienia się tego typu okoliczności zastosowanie właściwości z delegacji z uwagi na względy związane z dobrem wymiary sprawiedliwości (art. 37 k.p.k.) nie będzie wchodziło w rachubę. Każdorazowo decyzja o przekazaniu sprawy według właściwości innemu sądowi równorzędnemu wynikająca z potrzeby uniknięcia uszczerbku dla dobra wymiaru sprawiedliwości musi uwzględniać indywidualny układ sprawy. To właśnie konkretne okoliczności sprawy determinują potrzebę ewentualnego odstąpienia do zasady rozpoznania sprawy przez sąd miejscowo właściwy.

Sąd Najwyższy przyjmował w niektórych układach faktycznych, że zastosowanie właściwości delegacyjnej uzasadnia sytuacja, w której właściwym do rozpoznania sprawy jest sąd, z którym od lat współpracował oskarżony jako prokurator „znany osobiście większości sędziów orzekających w tym sądzie, co potwierdzają ich wnioski o wyłączenie od udziału w sprawie rozpoznane pozytywnie, a z niektórymi z nich utrzymujący bliskie kontakty prywatne” (postanowienie SN: z dnia 23 września 2020 r., I KO 32/20

Postanowienie SN z dnia 9 kwietnia 2021 r., IV KO 29/21

Standard: 48025 (pełna treść orzeczenia)

W orzecznictwie Sądu Najwyższego uznaje się, że "sprawowanie przez oskarżonego od lat funkcji prokuratora utrzymującego kontakty służbowe z sądem właściwym do rozpoznania jego sprawy stanowi okoliczność, która może wywierać wpływ na swobodę orzekania tegoż sądu, a nadto stwarzać (racjonalne w tych okolicznościach) przekonanie (także u postronnych obserwatorów) o braku warunków do rozpoznania w tym sądzie sprawy w sposób w pełni obiektywny" (zob. postanowienie SN z dnia 16 lipca 2009 r., III KO 58/09).

Podzielając ten pogląd wskazać również trzeba, że wprawdzie sferę orzeczniczą chroni zasada sędziowskiej niezawisłości, ale nawet taka "zależność" może być powodem powstania w opinii publicznej i odbiorze społecznym przeświadczenia o braku warunków do rozpoznania sprawy w sposób wolny od jakichkolwiek pozaprocesowych wpływów, a to z kolei rodzi ryzyko negatywnej oceny i kwestionowania prawidłowości wydanego orzeczenia.

Postanowienie SN z dnia23 września 2020 r., I KO 32/20

Standard: 48027 (pełna treść orzeczenia)