Blizny jako „istotne zeszpecenie” w rozumieniu art. 156 § 1 pkt 2 k.k.

W pojęciu zeszpecenia kryje się dość istotny element subiektywny związany z osobą, której owo zeszpecenie dotyczy. Trzeba bowiem mieć na względzie, że nie jest możliwe dokonanie tej oceny w całkowitym oderwaniu od tego, kim jest i jak wygląda osoba, na której ciele spowodowana została zmiana rozważana jako zeszpecenie w rozumieniu art. 156 § 1 pkt 2 k.k. Inaczej bowiem przedstawia się blizna na twarzy młodej atrakcyjnej kobiety, a inaczej na pooranej zmarszczkami czy nawet starymi bliznami twarzy starszego mężczyzny.

Analiza poglądów doktryny prawa karnego i orzecznictwa nie pozostawia żadnych wątpliwości, że blizny mogą stanowić „istotne zeszpecenie” w rozumieniu art. 156 § 1 pkt 2 k.k. 

Zeszpeceniem jest sprowadzenie stanu (wyglądu) ciała, działającego ujemnie (niekoniecznie odrażająco) na poczucie estetyczne innych. Zeszpecenie musi być widoczne, a zatem blizna na brzuchu z reguły nie będzie oszpeceniem, natomiast może nim być np. blizna po oparzeniu lub oblaniu kwasem gryzącym

Przez zeszpecenie należy rozumieć wywołanie takiej zewnętrznej zmiany na ciele pokrzywdzonego, która w sposób istotny na niekorzyść odbiega od przyjętych norm estetycznego wyglądu ciała ludzkiego. Trwałe, istotne zeszpecenie ciała to spowodowanie na ciele takich zmian, które znacznie obniżają jego walory estetyczne, psując dotychczasowy wygląd ofiary, czyniąc go nieprzyjemnym lub wręcz odrażającym z powodu utraty np. nosa, małżowiny usznej lub ich części, powstania blizn, szram, przebarwień – co do zasady usytuowanych na odkrytych częściach ciała, głównie twarzy.

Także w medycynie sądowej blizny na odsłoniętych częściach ciała zaliczane są do zeszpeceń.

Zeszpecenie jest spowodowaniem zewnętrznych, poważnych zmian na ciele, prowadzących do znacznego obniżenia estetyki jego wyglądu. Mogą to być zarówno zmiany na skórze (np. narośl, guz, blizny lub przebarwienia po doznanym urazie), jak i utrata części ciała (np. małżowiny usznej, nosa, przednich zębów). Spowodowanie u kobiety w widocznym dla otoczenia miejscu (na twarzy) blizny, która ma charakter trwały, niewątpliwie należy ocenić jako trwałe istotne zeszpecenie w rozumieniu przepisu art. 156 § 1 pkt 2 k.k. (zob. wyrok SA w Łodzi z dnia 25 lutego 2016 r., II AKa 267/15).

Należy odwoływać się przy tej ocenie do odczuć powszechnych (R. Kokot [w:] R. A. Stefański (red.), Kodeks…, s. 938). Na szczególne podkreślenie zasługuje jednak to, że w pojęciu zeszpecenia kryje się dość istotny element subiektywny związany z osobą, której owo zeszpecenie dotyczy. Trzeba bowiem mieć na względzie, że nie jest możliwe dokonanie tej oceny w całkowitym oderwaniu od tego, kim jest i jak wygląda osoba, na której ciele spowodowana została zmiana rozważana jako zeszpecenie w rozumieniu art. 156 § 1 pkt 2 k.k. Inaczej bowiem przedstawia się blizna na twarzy młodej atrakcyjnej kobiety, a inaczej na pooranej zmarszczkami czy nawet starymi bliznami twarzy starszego mężczyzny. Zeszpecenie oznacza pogorszenie walorów estetycznych wyglądu danej osoby, o co znacznie łatwiej w pierwszym ze wskazanych przypadków.

Zależność ta była dostrzegana już w przedwojennym orzecznictwie sądowym, gdzie wskazywano, że „uszkodzenie twarzy mężczyzny o grubych, nieregularnych rysach albo o twarzy pokrytej dziobami po ospie lub śladami oparzenia itp. nie będzie tak dotkliwe i krzywdzące jak oszpecenie twarzy młodej, przystojnej panny, której uroda może stanowić o całej jej przyszłości”. W tym zakresie nie sposób zgodzić się z poglądem, że na przyjęcie kwalifikacji jako istotnego zeszpecenia nie powinien mieć wpływu wiek, płeć oraz zawód wykonywany przez pokrzywdzonego (zob. Cz. Chowaniec, A. Nowak, Ch. Jabłoński, S. Neniczka, Trwałe, istotne zeszpecenie – uwagi o możliwości weryfikacji kryteriów w opiniowaniu sądowo-lekarskim w sprawach karnych i cywilno-odszkodowawczych, „Archiwum Medycyny Sądowej i Kryminologii” 2007, t. LVII, nr 1, s. 112–114). O ile zawód wydaje się rzeczywiście nieistotny, bowiem raczej ma luźny związek z odczuciami estetycznymi dotyczącymi wyglądu danej osoby, to już wiek i płeć niewątpliwie stanowią istotny kontekst, w ramach którego powinna być uwzględniana ocena, czy określona zmiana na ciele stanowi istotne zeszpecenie.

W świetle przywołanych powyżej poglądów doktryny i orzecznictwa dla zakwalifikowania z art. 156 § 1 pkt 2 k.k. nie jest wymagane, aby blizna była tak duża, że powodowała zniekształcenie twarzy.

Wyrok SA w Gdańsku z dnia 13 czerwca 2019 r., II AKa 105/19

Standard: 47752 (pełna treść orzeczenia)