Kognicja sądu w postępowaniu o wpis zmiany wierzyciela hipotecznego; rozstrzyganie sporu co do istnienia wierzytelności zabezpieczonej hipotecznie

Spod ograniczonej kognicji sądu wieczystoksięgowego, który rozpoznając wniosek o wpis bada jedynie treść i formę wniosku, dołączone do niego dokumenty oraz treść księgi wieczystej (art. 6268 § 2 k.p.c.), jest wyłączony spór między wierzycielem hipotecznym i dłużnikiem hipotecznym co do istnienia wierzytelności zabezpieczonej hipoteką oraz spór co do wygaśnięcia hipoteki (art. 94 u.k.w.h.).

Art. 65 ust. 1, 94 ust. 1, art. 31 ust. 1 i 2, art. 10 u.k.w.h. oraz przepisy o postępowaniu, zwłaszcza art. 6262 § 3 i 5, art. 626[8] § 1 i 2 k.p.c. tworzą konstrukcję prawną nadającą rzeczywistą wartość zabezpieczeniu hipotecznemu wierzytelności. Ograniczona kognicja sądu wieczystoksięgowego pozwala uniknąć uwikłania wysoce sformalizowanego postępowania o wpis (wykreślenie) hipoteki w rozstrzyganie sporów o istnienie prawa wpisanego lub prawa podlegającego wpisowi (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 marca 2007 r., III CSK 347/06, nie publ.).

Ciężar dowodu, że zabezpieczona wierzytelność wygasła, a w rezultacie zabezpieczająca ją hipoteka przestała istnieć, spoczywa na właścicielu nieruchomości (art. 6 k.c. w zw. z art. 3 ust. 1 u.k.w.h.) zobowiązanym do przedstawienia sądowi wieczystoksięgowemu wykazującego tę okoliczność odpowiedniego dokumentu (art. 31 u.k.w.h.).

Jeżeli właściciel nieruchomości nie dysponuje takim dokumentem, a wierzyciel odmawia współpracy (por. art. 100 u.k.w.h.) lub zaprzecza wygaśnięciu hipoteki, dłużnikowi istotnie przysługuje powództwo z art. 10 ust. 1 u.k.w.h. o uzgodnienie stanu prawnego nieruchomości ujawnionego w księdze wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, tj. o ustalenie, że hipoteka wpisana w księdze wieczystej nie istnieje (por. wyrok SN z dnia 16 listopada 1998 r., I CKN 885/97, postanowienia SN: z dnia 5 listopada 1998 r., I CKN 354/98, z dnia 8 marca 2007 r., III CSK 347/06, z dnia 22 lutego 2008 r., V CSK 400/07, niepubl. oraz z dnia 22 stycznia 2010 r., V CSK 190/09

Postanowienie SN z dnia 30 czerwca 2016 r., I CSK 435/15

Standard: 47568 (pełna treść orzeczenia)

W postępowaniu o wpis zmiany wierzyciela hipotecznego sąd nie rozstrzyga sporu co do istnienia wierzytelności zabezpieczonej hipotecznie.

Wystąpienie sporu co do istnienia wierzytelności hipotecznej i wygaśnięcia hipoteki ma przede wszystkim to znaczenie, że wyłączona jest w tym zakresie kognicja sądu wieczystoksięgowego, a dłużnikowi służy przewidziane w art. 10 u.k.w.h. powództwo o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym (por. orz. SN z dnia 5 listopada 1998 r., I CKN 354/98, z dnia 16 listopada 1998 r., I CKN 885/97, z dnia 8 marca 2007 r., III CSK 347/06 i z dnia 22 lutego 2008 r., V CSK 400/07).

Postanowienie SN z dnia 22 stycznia 2010 r., V CSK 190/09

Standard: 71454 (pełna treść orzeczenia)

Zobacz glosy