Dochodzenia roszczenia związanego z działalnością dwóch lub więcej jednostek organizacyjnych Skarbu Państwa; reprezentowanie SP tylko przez część jednostek organizacyjnych

Jeżeli dochodzone roszczenie, wiąże się z działalnością dwóch lub więcej jednostek organizacyjnych Skarbu Państwa, wszystkie te jednostki są powołane do reprezentowania Skarbu Państwa i powinny wziąć udział w postępowaniu, którego przedmiotem jest dochodzone roszczenie.

W sprawie, w której zasądzona od Skarbu Państwa należność wiąże się z działalnością kilku jednostek organizacyjnych nie zachodzi pomiędzy nimi odpowiedzialność solidarna ani nie należy do kompetencji sądu ustalenie zakresu odpowiedzialności każdej z nich. Tak jest dlatego, że Skarb Państwa stanowi jednolity podmiot 

W judykaturze wyrażono jednak pogląd, że w sytuacji, w której powód wyraźnie określił, iż domaga się odszkodowania od Skarbu Państwa reprezentowanego przez jedną jednostkę, bo z jej działalnością wiąże wyrządzenie szkody, taki obowiązek nie istnieje choćby ujawnione w sprawie fakty wskazywały na to, że do powstania i rozmiaru szkody przyczynił się podmiot z innej jednostki organizacyjnej (por. wyrok SN z dnia 29 października 2006 r., IV CSK 260/08).

Gdy w postępowaniu sądowym Skarb Państwa jest reprezentowany tylko przez część jednostek organizacyjnych, z których działalnością wiąże się dochodzone roszczenie, to pominięcie pozostałych jest uchybieniem procesowym, jednak nie może być podstawą do uznania nieważności postępowania z przyczyn wymienionych w art. 379 pkt 2 i 5 k.p.c. (por. wyrok SN z dnia 14 kwietnia 1999 r., III CKN 1239/98).

Wyrok SN z dnia 28 marca 2017 r., II CSK 320/16

Standard: 72818 (pełna treść orzeczenia)

Jeżeli roszczenie wiąże się z działalnością Skarbu Państwa reprezentowanego przez kilka jednostek organizacyjnych, to ustalenie zakresu odpowiedzialności każdej z nich nie należy do zakresu kompetencji sądu (por. wyroki SN z dnia 29 lipca 1970 r., II CR 301/70; z dnia 13 kwietnia 1983 r., IV CR 66/83; wyrok z dnia 27 lutego 2004 r., V CK 307/03, niepubl.)).

W razie stwierdzenia, że odpowiedzialność Skarbu Państwa nie dotyczy wszystkich występujących jednostek organizacyjnych, to sąd nie orzeka o oddaleniu powództwa odnośnie tych jednostek (por. postanowienie SN z dnia 28 stycznia 1970 r., II CR 445/68).

Nie jest możliwe (dopuszczalne) prowadzenie postępowania sądowego pomiędzy dwiema jednostkami organizacyjnymi Skarbu Państwa (por. postanowienie SN z dnia 17 stycznia 2001 r., IV CKN 1672/00), jak też oddalenie powództwa przeciwko Skarbowi Państwa, jeśli roszczenie jest związane z działalnością jednostki organizacyjnej, która nie występuje w procesie.

Z treści art. 67 § 2 k.p.c. wynika obowiązek sądu doprowadzenia do prawidłowego ukształtowania procesu przez wezwanie do udziału wszystkich jednostek organizacyjnych Skarbu Państwa, z których działalnością wiąże się przedmiot sporu (por. wyrok SN z dnia 17 marca 2010 r., II CSK 393/09; postanowienie z dnia 8 stycznia 2003 r., II CK 90/02; wyrok z dnia 29 listopada 2001 r., V CKN 1853/00).

Kryterium wyboru jednostki reprezentującej Skarb Państwa w myśl art. 67 § 2 k.p.c. ma charakter materialnoprawny, wyrażający się w związku działalności tej jednostki z dochodzonym roszczeniem.

Wyrok SN z dnia 24 marca 2011 r., I CSK 438/10

Standard: 86032 (pełna treść orzeczenia)

Jeżeli w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji Skarb Państwa reprezentowany był tylko przez część jednostek organizacyjnych, z których działalnością wiąże się dochodzone roszczenie, to pominięcie pozostałych jednostek nie może być podstawą do uznania nieważności postępowania z przyczyn wymienionych w art. 379 pkt 2 i 5 k.p.c.

O nieważności na podstawie art. 379 pkt 2 k.p.c. można byłoby ewentualnie mówić tylko wówczas, gdyby od początku procesu reprezentacja Skarbu Państwa była przypadkowa w tym sensie, że wykonywała ją jednostka organizacyjna zupełnie nie mająca związku z dochodzonym roszczeniem.

Wyrok SN z dnia 14 kwietnia 1999 r., III CKN 1239/98

Standard: 46848 (pełna treść orzeczenia)