Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku wywołane podstępnie (art. 86 i art.1019 § 1 k.c.)

Przepis o błędzie wywołanym podstępnie (art. 86 k.c.) ma zastosowanie do oświadczeń o przyjęciu lub odrzuceniu spadku (art. 1019 § 1 k.c.). 

błąd wywołany podstępnie unormowany jest w art. 86 k.c. Z przepisu tego nie wynika wyłączenie jego stosowania do rozważanej sytuacji z zakresu prawa spadkowego. W świetle tego przepisu, interpretowanego w kontekście art. 1019 k.c., należy odrzucić obiekcje podnoszone w piśmiennictwie przez niektórych autorów podkreślających, że przepis art. 86 k.c. zakłada tylko istnienie dwu stron stosunku prawnego, w sensie typowym, podczas gdy oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku jest czynnością prawną jednostronną. Ten argument nie jest trafny i nie może być uważany za rozstrzygający.

Należy zwrócić uwagę w rozważanej sytuacji na to, że nie ma wprawdzie odbiorcy oświadczenia, czyli drugiej strony, jednakże można znaleźć osobę, która będzie mogła być traktowana podobnie jak druga strona. Za drugą stronę można uważać osobę, która z dotkniętego wadą oświadczenia woli spadkobiercy odnosi bezpośrednią korzyść. W konsekwencji ta właśnie osoba na skutek podstępu odnosi bezpośrednią korzyść kosztem osoby składającej oświadczenie woli. Tego rodzaju sytuację można, mając na uwadze swoistości oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, zakwalifikować w ramach art. 86 k.c.

Trudne do przyjęcia z punktu widzenia moralnego byłoby stanowisko wyłączające możliwość i konieczność napiętnowania sankcją cywilnoprawną podstępu osoby odnoszącej korzyść ze swojego zachowania z krzywdą spadkobiercy.

Wyrok SN z dnia 4 lipca 1986 r., III CZP 36/86

Standard: 46798 (pełna treść orzeczenia)