Stosowanie art. 546 § 1 k.s.h. do podziału przez wydzielenie

Przepis art. 546 § 1 k.s.h. ma zastosowanie do podziału spółki przez wydzielenie (art. 529 § 1 pkt 4 k.s.h.).

W razie podziału przez wydzielenie polegające na przeniesieniu części majątku na spółkę przejmującą lub nowo zawiązaną spółka ta, na podstawie art. 546 § 1 w związku z art. 529 § 2 k.s.h., odpowiada solidarnie za zobowiązania pozostałe w spółce dzielonej, a jej odpowiedzialność jest ograniczona do wartości aktywów netto przyznanych jej w planie podziału. 

W orzecznictwie Sądu Najwyższego kwestia stosowania art. 546 § 1 k.s.h. do podziału przez wydzielenie nie jest rozstrzygana jednolicie.

Zgodnie z pierwszym z poglądów, opartym przede wszystkim na wykładni językowej, przepis art. 546 § 1 k.s.h. nie ma w tym przypadku zastosowania. Obok racji językowych, na rzecz tego stanowiska powoływany jest argument, że sukcesja generalna stanowiąca istotę podziału zakłada zwolnienie spółki dzielonej z długu, a stosowanie w rozważanym przypadku art. 546 w związku z art. 529 § 2 k.s.h. prowadziłoby do wniosku, że zwolnienie to nie ma charakteru definitywnego; ponadto spółka dzielona stawałaby się w tej sytuacji ponownie dłużnikiem co do długu, który na skutek wydzielenia przeszedł na inną spółkę. Spółka dzielona nie jest także beneficjentem podziału, skoro nie zostaje na nią przeniesiony majątek, toteż stosowanie art. 546 § 1 k.s.h. do spółki dzielonej byłoby wątpliwe (por. wyroki SN z dnia 24 października 2012 r., III CSK 18/12 i z dnia 28 kwietnia 2016 r., V CSK 524/15).

We wcześniejszym orzecznictwie, w odniesieniu do solidarnej odpowiedzialności spółki przejmującej część majątku spółki dzielonej, Sąd Najwyższy sformułował jednak pogląd przeciwny. Przyjął, że za dług pozostający w spółce dzielonej solidarnie na podstawie art. 546 § 1 k.s.h. odpowiadają obie spółki - dzielona i przejmująca - z tym, że spółka dzielona, zachowująca byt, odpowiada całym majątkiem, a odpowiedzialność spółki wydzielonej podlega ograniczeniu czasowemu i wartościowemu określonemu w art. 546 § 1 k.s.h. (por. wyrok SN z dnia 21 kwietnia 2010 r., V CSK 318/09). W tym kierunku Sąd Najwyższy wypowiedział się także w uzasadnieniu postanowienia z dnia 19 maja 2016 r., III CZP 20/16. Wskazał przy tym na ochronną wobec wierzycieli funkcję art. 546 § 1 k.s.h. i wzgląd na przepisy prawa unijnego.

Za prawidłowe należało uznać drugie stanowisko, dominujące także w literaturze przedmiotu.

Przyjęta w art. 546 § 1 k.s.h. konstrukcja odpowiedzialności solidarnej spółek uczestniczących w podziale nie koliduje z istotą podziału przez wydzielenie, co - już z tego powodu - wyklucza odmowę jej stosowania w tej postaci podziału. Nie sprzeciwia się jej specyfika podziału przez wydzielenie, polegająca na zachowaniu bytu spółki dzielonej przy jednoczesnym przeniesieniu do innej spółki części dotychczasowego majątku spółki dzielonej. Zastosowanie konstrukcji odpowiedzialności solidarnej do sytuacji, w której dług pozostaje w spółce dzielonej, nie nasuwa trudności - spółka przejmująca lub nowo zawiązana, jako spółka, na którą jest przenoszona część majątku spółki dzielonej, ponosi wtedy odpowiedzialność solidarną za ten dług, a odpowiedzialność tej spółki podlega ograniczeniu do wartości aktywów netto przyznanych jej w planie podziału. Jeżeli natomiast dług zostaje przypisany w planie podziału spółce wydzielanej, solidarną odpowiedzialność za ten dług ponosiłaby w dalszym ciągu spółka dzielona, skoro część masy majątkowej służącej dotychczas w całości zaspokojeniu tego długu pozostaje w dalszym ciągu w tej spółce.

Wyrok SN z dnia 14 grudnia 2018 r., I CSK 687/17

Standard: 46510 (pełna treść orzeczenia)