Zaskarżanie postanowień przez ubezwłasnowolnionego

Zgodnie z art. 560 § 1 k.p.c. w postępowaniu o ubezwłasnowolnienie do zaskarżania postanowień uprawniony jest sam ubezwłasnowolniony nawet wówczas, gdy ustanowiony został doradca tymczasowy albo kurator. Dotyczy to także spraw o uchylenie lub zmianę postanowienia o ubezwłasnowolnieniu. Przytoczony wyżej art. 560 k.p.c. przyznaje więc, na zasadzie wyjątku, możliwość zaskarżania orzeczeń osobie, która na skutek ubezwłasnowolnienia całkowitego pozbawiona została zdolności do czynności prawnych, a co za tym idzie – także zdolności do czynności procesowych.

Postanowienie SN z dnia 25 czerwca 2024 r., III CZ 97/24

Standard: 81514 (pełna treść orzeczenia)

Uprawnienie ubezwłasnowolnionego do zaskarżania postanowień w sprawach o ubezwłasnowolnienie (art. 560 § 1 k.p.c.) obejmuje również wniesienie skargi o wznowienie postępowania w sprawie o uchylenie lub zmianę ubezwłasnowolnienia.

W orzecznictwie nie budzi wątpliwości, że uczestnik w sprawie o ubezwłasnowolnienie, mimo ubezwłasnowolnienia i ustanowienia kuratora do ochrony jego praw, ma zdolność do samodzielnego zaskarżenia postanowienia o ubezwłasnowolnieniu bez udziału i zgody kuratora, a nawet wbrew jego woli (por. orzeczenie SN z dnia 10 października 1957 r., 3 CR 478/57). Może, więc on też udzielić pełnomocnictwa do zaskarżenia postanowienia o ubezwłasnowolnieniu. Takiemu stanowisku dał wyraz Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 24 stycznia 1968 r., I CR 631/67)

Artykuł 560 k.p.c. zamieszczony jest w rozdziale drugim Ubezwłasnowolnienie. Działu 1 Sprawy z zakresu prawa osobowego. Księdze drugiej: Postępowania nieprocesowe. Już z samego usytuowania tego przepisu można wyprowadzić wniosek, iż przepis ten dotyczy każdego zaskarżalnego postanowienia wydanego w sprawie o ubezwłasnowolnienie. Jednocześnie nie budziło i nie budzi wątpliwości, że art. 560 k.p.c. ma zastosowanie do wszystkich postanowień, od których przysługują środki odwoławcze, wydanych we wszystkich odmianach spraw o ubezwłasnowolnienie, a więc także w sprawach o uchylenie lub zmianę postanowienia orzekającego o ubezwłasnowolnieniu. Takie stanowisko zajął Sąd Najwyższy w uchwale składu siedmiu sędziów stanowiącej zasadę prawną z dnia 10 listopada 1969 r. (III CZP 56/69), uznając, że do zaskarżenia postanowienia w przedmiocie uchylenia lub zmiany ubezwłasnowolnienia uprawniony jest również sam ubezwłasnowolniony (punkt III uchwały).

Postanowienie SN z dnia 25 maja 2018 r., I CZ 51/18

Standard: 46257 (pełna treść orzeczenia)

W art. 560 k.p.c. ustawodawca dopuścił istnienie tzw. podwójnej reprezentacji procesowej. W trakcie trwania postępowania o ubezwłasnowolnienie możliwość taka pojawia się w razie ustanowienia doradcy tymczasowego dla osoby, która ma być ubezwłasnowolniona. Akcentując uprawnienie tej osoby do samodzielnego zaskarżenia orzeczeń, ustawodawca chciał w ten sposób przeciąć ewentualne wątpliwości, jakie mogłyby się w tym względzie pojawić na tle równoległych uprawnień procesowych przysługujących doradcy tymczasowemu, do chwili ustanowienia opiekuna lub kuratora (art. 550 § 1 k.p.c.).

Powszechnie i zgodnie przyjmuje się, że przypadek podwójnej reprezentacji procesowej zachodzi również w sprawie o uchylenie lub zmianę postanowienia o ubezwłasnowolnieniu, w której ubezwłasnowolniony ma, niezależne od opiekuna lub funkcjonującego jeszcze doradcy tymczasowego, prawo do zaskarżenia wydanych postanowień.

Użyte w art. 560 k.p.c. sformułowanie „zaskarżenie postanowień” trzeba rozumieć dosłownie w sensie procesowym, czyli jako wnoszenie środków zaskarżenia przewidzianych w kodeksie. Za taki środek nie można więc uznać ustanowionej w art. 559 k.p.c. instytucji uchylenia lub zmiany prawomocnego postanowienia o ubezwłasnowolnieniu, jest ona bowiem samoistnym, szczególnym środkiem procesowym, pozwalającym na wzruszenie prawomocnego orzeczenia w razie zaistnienia okoliczności wymienionych w tym przepisie. 

Uchwała SN z dnia 14 października 2004 r., III CZP 37/04

Standard: 55189 (pełna treść orzeczenia)