Ponowne spisanie treści testamentu ustnego w razie braków formalnych pierwotnego pisma

Pogląd o dopuszczalności ponownego spisania treści testamentu ustnego w razie braków formalnych pierwotnego pisma jest reprezentowany w doktrynie, natomiast Sąd Najwyższy nie wypowiadał się dotychczas wyraźnie w tej kwestii. Należy jednak zwrócić uwagę, że możliwość ponownego sporządzenia pisma została wyraźnie dopuszczona w sytuacji, w której pierwotne, prawidłowo sporządzone pismo zostało zagubione albo zniszczone, a nie upłynął jeszcze termin określony w art. 952 § 2 k.c. (por. uchwała (7) SN z dnia z dnia 13 listopada 1992 r., III CZP 120/92). Nie wykluczono jej również w razie świadomego zniszczenia pierwotnego pisma przez testatora i świadków (por. postanowienie SN z dnia 12 października 2001 r., V CKN 503/00). Przyjęto ponadto, że braki formalne pierwotnego pisma mogą być - przed upływem terminu wskazanego w art. 952 § 2 k.c. - usunięte w piśmie uzupełniającym (co do wskazania miejsca i daty sporządzenia zob. postanowienie SN z dnia 23 grudnia 1975 r., III CRN 343/75; co do miejsca sporządzenia - postanowienie SN z dnia 21 stycznia 2011 r., III CSK 98/10).

Uwzględniając tę tendencję orzeczniczą oraz zasadę favor testamenti, nakazującą utrzymanie woli spadkodawcy w możliwie najszerszym zakresie, należy stwierdzić, że możliwość ponownego sporządzenia pisma, o którym mowa w art. 952 § 2 k.c., powinna zostać dopuszczona także w razie wadliwości formalnej pierwotnego dokumentu, jeżeli nie upłynął jeszcze termin wskazany w tym przepisie.

Pogląd powyższy w żaden sposób nie koliduje z regułą, że sporządzenie pisma stwierdzającego treść testamentu ustnego jest przesłanką jego skuteczności, nie oznacza bowiem ona, iż wadliwość pisma sporządzonego jako pierwsze, prowadzi do definitywnej nieskuteczności testamentu, mimo że terminy wskazane w art. 952 § 2 i 3 k.c. jeszcze nie upłynęły.

Sytuacja, w której rozrządzenia testamentowe udokumentowane w obu pismach są zbieżne, nie wywołuje żadnych szczególnych trudności. Walor dowodowy tych pism jako dokumentów prywatnych jest w pełni zachowany. Problem pojawia się wówczas, gdy są one rozbieżne, ponieważ treść pierwotnego pisma - choć nieprawidłowego - może podać w wątpliwość zgodność treści testamentu wynikającej z kolejnego, prawidłowego pod względem formalnym pisma z rzeczywistą wolą spadkodawcy.

Postanowienie SN z dnia 21 marca 2018 r., V CSK 254/17

Standard: 46187 (pełna treść orzeczenia)

Zobacz glosy

Treść rozrządzeń spadkodawcy została spisana bezpośrednio po złożeniu przez niego oświadczenia, pismo to jednak nie mogło odnieść skutku w postaci zgodnego z ustawą sposobu utrwalenia woli testatora, gdyż zostało sporządzone przez osobę wskazaną w testamencie jako spadkobierca. Jest to niedopuszczalne ze względu na treść art. 952 § 2 k.c.

Skoro treść oświadczenia spadkodawcy nie została prawidłowo stwierdzona w sposób określony w tym przepisie, pozostaje jedynie możliwość ustalenia treści woli spadkodawcy na podstawie zgodnych zeznań świadków testamentu złożonych przed sądem (art. 952 § 3 k.c.). Nie jest natomiast dopuszczalne sporządzenie drugiego pisma, o którym mowa w art. 952 § 2 k.c. w sytuacji, w której pierwsze nie odpowiada wymaganiom ustawy. Tego rodzaju „poprawienie" wskazanego dokumentu nie znajduje podstaw prawnych.

Postanowienie SN z dnia 16 lipca 2003 r., V CKN 434/01

Standard: 55275 (pełna treść orzeczenia)