Niedopuszczalność powództwa o ustalenie małżeństwa wyznaniowego w razie niesporządzenia aktu małżeństwa (art. 189 k.p.c.)

W razie niesporządzenia aktu małżeństwa, mimo spełnienia pozostałych wymogów określonych w art. 1 § 2 k.r.o., strony nie mogą dochodzić ustalenia istnienia pomiędzy nimi małżeństwa na podstawie art. 189 k.p.c.

Forma konkordatowa polega na tym, że osoby zawierające małżeństwo w sposób określony przez prawo wewnętrzne Kościoła lub związku wyznaniowego składają dodatkowe oświadczenia dotyczące skuteczności tego małżeństwa w sferze regulowanej prawem cywilnym, zaś obowiązek wpisania zawarcia małżeństwa w aktach stanu cywilnego, stosownie do uregulowania zawartego w art. 10 ust. 1 pkt 3 Konkordatu i art. 1 § 2 w zw. z art. 8 § 3 k.r.o. i art. 61 a.s.c., zawiera niewątpliwie element konstytutywny. Dopiero od chwili zarejestrowania małżeństwa w aktach stanu cywilnego powstaje skutek w postaci zawarcia małżeństwa w dacie złożenia przez nupturientów, przed duchownym, odpowiednich oświadczeń woli. Ma on zatem, z woli ustawodawcy, charakter konstytutywny dlatego, że dopiero od tej chwili małżeństwo "o podwójnym skutku" może być uważane za skutecznie zawarte i że o jego mocy wstecznej można mówić dopiero z chwilą sporządzenia aktu małżeństwa.

Konkludując, za słuszny należy uznać ten pogląd, prezentowany także w literaturze przedmiotu, że dopiero rejestracja małżeństwa konkordatowego, jako jeden z konstytutywnych wymogów jego zawarcia, skutkuje wstecz (ex tunc).

Za taką wykładnią omawianych przepisów przemawia także potrzeba stabilności stanu cywilnego, zwłaszcza że z pewnością legła ona u podstaw takiego uregulowania, i to zarówno w konkordacie, jak i w prawie rodzinnym.

Wyrok SN z dnia 3 marca 2004 r., III CK 346/02

Standard: 45770 (pełna treść orzeczenia)