Przedawnieniu roszczenia posiadacza o wykup gruntu

Jednolicie przyjmuje się w orzecznictwie i literaturze, że między innymi nie ulega przedawnieniu przewidziane w art. 231 § 1 k.c. roszczenia posiadacza o przeniesienie własności działki zajętej pod budowę na cudzym gruncie (por. uchwałę SN z dnia 18 marca 1968 r. III CZP 15/68 oraz wyroki z dnia 13 grudnia 2007 r. I CSK 364/07, z dnia 15 stycznia 2009 r. I CSK 333/07, z dnia 21 czerwca 2011 r. I CSK 555/10 i z dnia 9 maja 2012r. V CSK 236/11).

Sąd Najwyższy w powołanej uchwale z dnia 18 marca 1968 r. III CZP 15/68 stwierdził, że roszczenie to wygasa z chwilą definitywnej utraty posiadania przez samoistnego posiadacza działki gruntu, na której wzniósł on budynek lub inne urządzenie i nie ulega przedawnieniu, a nieprzedawnialność roszczenia wywiódł z jego specyfiki i istoty, odbiegającej od innych roszczeń majątkowych. Wskazał, że odmienność ta wynika z kilku okoliczności, między innymi ze szczególnych przesłanek faktycznych roszczenia, które ustawodawca określił ściśle w hipotezie art. 231 § 1 k.c. Roszczenie to istnieje tylko tak długo, jak długo trwa stan faktyczny określony w przepisie, a wraz ze zmianą tego stanu, wygasa.

Ustawodawca więc określił przesłanki powstania i wygaśnięcia roszczenia w sposób autonomiczny, co wyklucza stosowanie do nich ogólnych przepisów o przedawnieniu. Ze względu na tę właściwość roszczenia przyjęcie, że ulega ono przedawnieniu byłoby nieuzasadnione także z przyczyn funkcjonalnych, gdyż prowadziłoby do stanu, w którym posiadacz pozostawałby w korzystniejszej sytuacji prawnej w początkowej fazie posiadania niż w miarę upływu czasu, chociaż z całokształtu przepisów o posiadaniu wynika, iż w miarę upływu czasu zyskuje ono na znaczeniu, gdyż może prowadzić do zasiedzenia prawa.

Możliwość przedawnienia roszczenia przewidzianego w art. 231 § 1 k.c. prowadziłaby w efekcie do sprzeczności z instytucją zasiedzenia.

Uchwała SN z dnia 20 lutego 2013 r., III CZP 101/12

Standard: 45439 (pełna treść orzeczenia)

Zgodnie z poglądem przyjętym w orzecznictwie Sądu Najwyższego i przeważającym w piśmiennictwie, roszczenie posiadacza samoistnego o wykup działki nie ulega przedawnieniu. Sąd Najwyższy wypowiedział taki pogląd expressis verbis w uchwale z dnia 18 marca 1968 r., III CZP 15/68). W uzasadnieniu uchwały wyjaśnił, iż prima facie można by sądzić, że rozważane roszczenie posiadacza ulega - zgodnie z art. 117 i 118 k.c. -dziesięcioletniemu przedawnieniu, licząc od daty ukończenia budowy, z tą bowiem chwilą roszczenie to stało się wymagalne (art. 120 § 1 k.c.). Pogląd taki nie byłby jednak uzasadniony. Z istoty bowiem roszczenia, o którym mowa, wynika, że jest ono uprawnieniem wynikającym z posiadania i ściśle z tym posiadaniem związanym, tzn. że dopóty, dopóki trwa posiadanie, utrzymuje się ono i może być realizowane. Przeciwna wykładnia byłaby społecznie nieuzasadniona, gdyż nie można by sensownie wytłumaczyć, dlaczego posiadacz w początkowej fazie swego władztwa miałby być z omawianego punktu widzenia w sytuacji lepszej aniżeli w miarę upływu czasu, chociaż z całokształtu przepisów o posiadaniu wynika, że w miarę upływu czasu zyskuje ono na znaczeniu, czego w szczególności dowodzą przepisy o zasiedzeniu. Nie można też przy tej wykładni pomijać okoliczności, że posiadacz najczęściej nie wie, iż przysługuje mu roszczenie o wykup, z reguły bowiem jego dobra wiara utrzymuje się przez cały czas posiadania.

Przedstawionej oceny nie neguje pogląd wypowiedziany przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 13 grudnia 2007 r., I CSK 364/07, że roszczenie właściciela gruntu przewidziane w art. 231 § 2 k.c. ulega przedawnieniu w terminie dziesięciu lat od dnia wzniesienia budynku lub innego urządzenia (art. 118 k.c.). Sąd Najwyższy uzasadnił bowiem ten pogląd m. in. odmiennością tego roszczenia w stosunku do roszczenia z art. 231 § 1 k.c. oraz przychylił się do stanowiska, że to ostatnie roszczenie nie ulega przedawnieniu.

Wyrok SN z dnia 15 stycznia 2009 r., I CSK 333/07

Standard: 69365 (pełna treść orzeczenia)