Działalność gospodarcza fundacje (art. 5 ust. 5 u.f.)

Fundacja może zgodnie z art. 5 ust. 5 ustawy prowadzić działalność gospodarczą „w rozmiarach służących realizacji jej celów”, z którego to sformułowania nie wynika w żadnym razie bezwzględny zakaz pokrywania się przedmiotu działalności gospodarczej i statutowej (por. postanowienie SN z dnia 30 listopada 2000 r., I CKN 886/98), zaś wartość „środków majątkowych fundacji” przeznaczonych na taką działalność nie może być niższa niż tysiąc złotych.

Zwrot „środki majątkowe fundacji” przeznaczone na działalność gospodarczą ma szerszy zakres niż pojęcie kapitału donacyjnego (podstawowego, początkowego, czy założycielskiego), więc jest wysoce prawdopodobne, że w działalność gospodarczą zostanie zaangażowany dochód z tego majątku.

W świetle art. 5 ust. 5 ustawy o fundacjach taka „inwestycja kapitałowa” nie podlega podatkowi dochodowemu, a na zasadach ogólnych ze zwolnienia od wspomnianego podatku - w części przeznaczonej na statutowe cele - korzysta również dochód osiągnięty z takiej inwestycji. Tymczasem nie ma jakichkolwiek racjonalnych przesłanek do podatkowego uprzywilejowywania prowadzonej przez fundację działalności gospodarczej w porównaniu do „zwykłego” zarządzania majątkiem założycielskim. Wprost przeciwnie, rozsądne administrowanie tym majątkiem, to znaczy z zachowaniem dbałości o równowagę pomiędzy wydatkami statutowymi, łącznie z ich kosztami, oraz stabilnością majątku fundacji należy do „istoty” fundacji jako instytucji prawnej. Tego samego nie da się natomiast powiedzieć o prowadzeniu przez fundacje działalności gospodarczej, więc de lege ferenda można sobie wyobrazić dopuszczenie takiej działalności tylko na ogólnych zasadach, a więc w adekwatnych do tego i oddzielonych od majątku fundacyjnego formach organizacyjno - prawnych.

Uchwała SN z dnia 13 marca 2002 r., III ZP 21/01

Standard: 44946 (pełna treść orzeczenia)

Z ustawowego wymagania prowadzenia działalności gospodarczej w rozmiarach służących realizacji celów fundacji nie wynika bezwzględny zakaz pokrywania się przedmiotu działalności gospodarczej fundacji z przedmiotem jej działalności statutowej.

Stosownie do art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach (jedn. tekst: 1991 r. Nr 46, poz. 203 ze zm.), fundacja może prowadzić działalność gospodarczą w rozmiarach służących realizacji jej celów. Oznacza to, że działalność gospodarcza fundacji ma z jednej strony pozostawać w ścisłym związku z prowadzoną działalnością statutową, z drugiej jednak strony nie może stanowić wyłącznego zadania fundacji. Efekty działalności gospodarczej mają zatem tylko uzupełniać środki przeznaczone na działalność statutową.

Sąd rejestrowy, rozważając – w myśl art. 9 ust. 1 ustawy o fundacjach – zgodność celu i statutu fundacji z przepisami prawa niewątpliwie musi dokonywać oceny ustalonego statutu również z powyższego punktu widzenia.

Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z dnia 20 stycznia 1998 r., I CKN 417/97 (OSNC 1998, nr 10, poz. 157), w którym stwierdzono, że działalność gospodarcza fundacji nie może być co do rodzaju i zakresu tożsama, czy też zbieżna z działalnością statutową fundacji, prowadziłoby to bowiem do sprzeczności z art. 1 ustawy o fundacjach, polegającej na zbieżności danego rodzaju działalności statutowej z dochodową działalnością fundacji.

Skład orzekający w niniejszej sprawie poglądu tego nie podziela. W myśl art. art. 1 ustawy o fundacjach, fundacja może być ustanowiona dla realizacji zgodnych z podstawowymi interesami Rzeczypospolitej Polskiej celów społecznie lub gospodarczo użytecznych, jeżeli zaś fundacja ma prowadzić działalność gospodarczą, to tylko w rozmiarach służących realizacji jej celów (art. 5 ust. 5 ustawy).

Podporządkowanie rozmiarów działalności gospodarczej realizowanym przez fundację celom nie stwarza jednak bezwzględnej konieczności przedmiotowego rozdzielenia omawianych sfer działania. Akcent trzeba bowiem kłaść nie na treść postanowień statutowych, lecz na ich praktyczną realizację, przy czym chodzić powinno jedynie o zachowanie akcesoryjności czy też subsydiarności działalności gospodarczej względem działalności celowej (statutowej). Przed rozpoczęciem działalności gospodarczej trudno w ogóle w tej mierze konkretnie się wypowiadać, gdyż sytuację należy rozpatrywać dynamicznie. Dlatego też dopiero w trakcie realizacji celów fundacji oraz po podjęciu przez nią działalności gospodarczej możliwa jest miarodajna ocena, czy wyznaczone w art. 5 ust. 5 ustawy o fundacjach granice działalności gospodarczej są przestrzegane. W razie przekroczenia tych granic znajdzie zastosowanie regulacja zawarta w art. 12 ustawy o fundacjach, dotycząca sądowego nadzoru nad działalnością fundacji.

Postanowienie SN z dnia 30 listopada 2000 r., I CKN 886/98

Standard: 44879 (pełna treść orzeczenia)