Wysłuchanie osoby, która ma być przyjęta do domu opieki społecznej (art. 42 u.o.z.p.)

W postępowaniu o przyjęcie do domu pomocy społecznej sąd ma obowiązek wysłuchania osoby, której postępowanie dotyczy, jeżeli jej stan zdrowia na to pozwala (art. 42 ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego, tekst jedn.: Dz. U. z 2020 r. poz. 685, w związku z art. 576 k.p.c.).

W ustawie o ochronie zdrowia psychicznego znajdują się przepisy stanowiące o wysłuchaniu osoby, która ma być przyjęta do domu opieki społecznej. Z art. 42 zdanie drugie u.o.z.p. wynika obowiązek wysłuchania takiej osoby, jeżeli jest ubezwłasnowolnia. Powołany przepis został dodany z dniem 1 stycznia 2018 r. w związku z nowelizacją ustawy spowodowaną wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 28 czerwca 2016 r., K 31/15. W jej wyniku powstał stan prawny, w którym, na podstawie tej ustawy istnieje obowiązek wysłuchania osoby ubezwłasnowolnionej, a nie istnieje w odniesieniu do osoby, która nie jest ubezwłasnowolniona i może być zdolna do wyrażenia swojej woli, i która nie wyraża zgody na przyjęcie do domu pomocy społecznej. Takie ograniczenie osobistego udziału osoby sprzeciwiającej się skierowaniu jej do domu pomocy społecznej trzeba ocenić jako nieuzasadnione przyznanie szerszych uprawnień procesowych osobie całkowicie ubezwłasnowolnionej. 

Sprawy uregulowane ustawą o ochronie zdrowia psychicznego zostały przekazane sądowi opiekuńczemu, co oznacza, że mają do nich zastosowanie przepisy kodeksu postępowania cywilnego o postępowaniu nieprocesowym (art. 506-525 oraz art. 568-578).

Odesłanie do odpowiedniego stosowania przepisów kodeksu postępowania cywilnego o postępowaniu nieprocesowym wskazuje na możliwość odpowiedniego stosowania m.in. art. 576, stanowiącego o potrzebie wysłuchania osoby, której postępowanie dotyczy. Skorzystanie zatem z przepisu dotyczącego postępowania przed sądem opiekuńczym nakazującego wysłuchanie osoby, której to postępowanie dotyczy, w każdym przypadku, gdy jej stan na to pozwala, mieści się w zakresie odpowiedniego stosowania przepisów kodeksu postępowania cywilnego, do czego odsyła art. 42 zdanie pierwsze u.o.z.p.

Postanowienie SN z dnia 26 lutego 2020 r., V CSK 601/19

Standard: 44802 (pełna treść orzeczenia)