Rozstrzygnięcie w przedmiocie wniosku (art. 12 u.z.i.n.)

Organ może odmówić zmiany nazwiska (imienia) pomimo istnienia ustawowo wskazanych przesłanek dokonania takiej zmiany, ale nie ma jednak w tym zakresie dowolności. Przy wydawaniu decyzji na podstawie art. 4 ust. 1 w zw. z art. 12 ust. 1 u.z.i.n. organ ma bowiem obowiązek, zgodnie z art. 7 k.p.a. uwzględnić interes społeczny i słuszny interes obywatela, który zwrócił się z wnioskiem o załatwienie swojej sprawy. Takie uregulowanie powoduje, że organ sam we własnym zakresie musi przed podjęciem rozstrzygnięcia każdorazowo dokonać wartościowania obu interesów, co musi znaleźć odzwierciedlenie w uzasadnieniu decyzji ( art. 107 § 3 k.p.a.).

Pojęcia "interes społeczny" i "słuszny interes obywatela" są pojęciami niedookreślonymi i były przedmiotem rozważań w wielu orzeczeniach. Sąd Najwyższy w wyroku z 18.11. 1993 r. III ARN 49/93 stwierdził, że w państwie prawa nie ma miejsca dla mechanicznie i sztywno pojmowanej zasady nadrzędności interesu ogólnego nad interesem indywidualnym. Oznacza to, że w każdym przypadku organ ma obowiązek wskazać, o jaki interes publiczny chodzi i udowodnić, że jest on na tyle ważny i znaczący, że bezwzględnie wymaga ograniczenia uprawnień indywidualnych obywateli (w rozpoznawanej sprawie prawa skarżącego do zmiany imienia i nazwiska).

Granicą uwzględnienia w postępowaniu administracyjnym słusznego interesu strony jest zaistnienie kolizji z interesem społecznym. Uznanie interesu za słuszny powinno wynikać z obiektywnej i racjonalnej oceny sytuacji, a interes społeczny powinien być pojmowany jako wartość istotna z punktu widzenia społeczeństwa. Wartości takie, jak stwierdził Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 15.12. 2008 r. P 57/07 ( Dz. U. Nr 229, poz. 1539) powinny być chronione za pomocą norm prawa powszechnie obowiązującego, zatem granica uwzględniania słusznego interesu społecznego zostanie naznaczona poprzez kolizję z normą prawną, która chroni określoną wartość.

Z uznaniem administracyjnym mamy do czynienia na ostatnim etapie stosowania prawa, tj. po dokonaniu subsumcji, a przed podjęciem rozstrzygnięcia. W literaturze i orzecznictwie na ogół pojęcie uznania jest identyfikowane z możliwością wyboru treści rozstrzygnięcia, czyli wyboru konsekwencji prawnych normy prawnej w odniesieniu do konkretnego stanu faktycznego. Natomiast interpretacja pojęć nieostrych, w tym wypadku pojęcia "ważnych powodów", następuje podczas dokonywania wykładni, tj. rekonstrukcji normy prawnej z przepisów. Tak więc, sferę pojęć nieostrych należy odróżnić od sfery uznania administracyjnego. Pierwsza podlega pełnej wykładni w procesie interpretacji prawa, druga zaś dotyczy wyboru konsekwencji prawnych. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, uznanie administracyjne nie dotyczy ani wykładni tekstu prawnego, ani oceny występujących faktów, ani nawet wykładni pojęć nieostrych czy niedookreślonych 

Wyrok WSA w Łodzi z dnia 8 grudnia 2016 r., III SA/Łd 704/16

Standard: 44217 (pełna treść orzeczenia)

Organy obu instancji, orzekając w przedmiocie " zmiany" nazwiska przeoczyły , że w myśl przepisu art. 12 ust. 1 przedmiotem decyzji w sprawie z wniosku M. R. o zmianę nazwiska jest w istocie wyrażenie zgody bądź odmowa wyrażenia zgody na zmianę nazwiska, a nie sam wniosek o dokonanie zmiany, jak stanowiły to poprzednio obowiązujące przepisy.

Ustawodawca czyniąc w przepisie art. 12 ust. 1 przedmiotem sprawy wyrażenie zgody na zmianę nazwiska lub imienia, zarazem w przepisie art. 13 ust. 1 pkt 1 nakłada obowiązek informowania przez organ właściwy do wyrażenia zgody ( według miejsca pobytu stałego), organu właściwego ze względu na miejsce sporządzenia aktu urodzenia ( ewentualnie i aktu małżeństwa) o " zmianie" imienia lub nazwiska i przekazania decyzji o "zmianie imienia lub nazwiska".

Decyzja w przedmiocie zmiany nazwiska ( lub ) imienia na tle obecnego stanu prawnego ma charakter wyraźnie uznaniowy. Wskazuje na to brzmienie przepisu art. 4 ust. 1, w myśl którego zmiany imienia lub nazwiska można dokonać wyłącznie z ważnych powodów. Przydanie kwestii zgody na zmianę imienia lub nazwiska charakteru przedmiotu postępowania kończącego się decyzją, przepisem art. 12 ust. 1 ustawy, podkreśla uznaniowy charakter rozstrzygnięcia.

Oznacza to, że nawet w przypadku zaistnienia ustawowo określonych przesłanek, w tym wypadku "ważnych powodów" w szczególności wymienionych w art. 4 ust. 1 pkt 1 – 4, organ administracji ma możliwość wyboru treści rozstrzygnięcia. Nie jest zobowiązany do wyrażenia zgody na zmianę imienia lub nazwiska nawet wówczas, gdy są spełnione powołane wyżej przesłanki uzasadniające taką zmianę.

Przed zastosowaniem instytucji uznania administracyjnego organ administracji zobowiązany jest przeprowadzić w sposób odpowiadający wymogom określonym w K.p.a. postępowanie wyjaśniające i ustalić, czy w przypadku wnioskodawcy nie zachodzą "ważne powody", a następnie uzasadnić zajęte w sprawie stanowisko. Podnieść też trzeba, że w orzecznictwie sądowym nie budzi wątpliwości, iż sądowa kontrola uznania administracyjnego jest ograniczona wyłącznie do oceny tego, czy w sprawie zachodzą warunki materialnoprawne, uzasadniające skorzystanie przez organ administracji z przysługujących mu uprawnień, czy wydanie decyzji zostało poprzedzone prawidłowo przeprowadzonym postępowaniem, z zachowaniem przepisów procedury administracyjnej i czy dokonana przez organy administracji ocena okoliczności sprawy nie nosi cech dowolności lub nie przekroczyła dopuszczalnej granicy swobodnej interpretacji pojęcia "ważne powody" (por. np. wyrok NSA z dnia 26 maja 1981r., SA 974/81).

Wyrok WSA w Łodzi z dnia 24 sierpnia 2012 r., III SA/Łd 436/12

Standard: 44210 (pełna treść orzeczenia)