Uzgodnienie regulaminu z organizacjami związkowymi (art. 8 ust. 2 u.z.f.ś.s.)

Związek zawodowy nie ma roszczenia o unieważnienie przez sąd powszechny decyzji zarządu spółki (pracodawcy) w sprawie ustalenia regulaminu zakładowych świadczeń socjalnych – art. 30 ust. 5 (w brzmieniu przed 1 stycznia 2019 r.) ustawy z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych oraz art. 1 i 476 § 1 k.p.c.

Art. 30 ust. 5 ustawy o zw. zaw. (w brzmieniu aktualnym dla sprawy) określa całościowo uprawnienia stron „w sprawie ustalenia regulaminu zakładowego funduszu świadczeń socjalnych”, czyli nie tylko pracodawcy, ale i drugiej strony, przy czym należy podkreślić, że związki zawodowe reprezentują w tej „sprawie” stronę społeczną.

Pracodawca, u którego nie działa zakładowa organizacja związkowa, uzgadnia regulamin z pracownikiem wybranym przez załogę do reprezentowania jej interesów. Prawodawca nie przyznaje więc związkom zawodowym roszczenia o stwierdzenie nieważności decyzji pracodawcy w sprawie ustalenia regulaminu zakładowego funduszu świadczeń socjalnych.

Na tle art. 30 ust. 5 ustawy o zw. zawodowych, związek zawodowy nie może domagać się stwierdzenia nieważności decyzji pracodawcy w sprawie ustaleniu regulaminu zfśs. Nie wyklucza to indywidualnego roszczenia ze strony uprawnionego o świadczenie z funduszu socjalnego i wówczas oceny ważności regulaminu zfśs w takiej sprawie.

Prawodawca nie wymaga, aby rozpatrzenie odrębnych stanowisk organizacji związkowych polegało tylko na „przychylnej” ocenie każdego zastrzeżenia związku zawodowego. Ustawa nie określa też formy ani sposobu rozpatrzenia zastrzeżeń. Taka treść regulacji z art. 30 ustawy o zw. zaw. nie pozwala też na kontrolę w tym zakresie, tym bardziej że sama decyzja w sprawie ustalenia regulaminu zakładowego funduszu świadczeń socjalnych nie podlega zaskarżeniu.

Występuje tu inna sytuacja niż w wypadku regulaminu wynagrodzenia, którego warunkiem jest uzgodnienie regulaminu z organizacjami związkowymi (art. 77[2] § 4 k.p., wyrok TK z 2 października 2018 r., K 26/15). W art. 30 ust. 5 ustawy o zw. zaw. ciężar właściwego uzgodnienia leżał po stronie związkowej, co potwierdza również aktualna regulacja po zmianie tego przepisu, która wymaga wspólnego uzgodnienia stanowiska w określonym terminie 30 dni, a wcześniej jeszcze porozumienia co do sposobu ustalania i przedstawiania tego stanowiska. Ustawodawca nie wprowadza więc roszczenia, co mogłoby powodować, jeśli nie potęgować już istniejącego konfliktu, niepotrzebnego wszak w relacjach zakładowych, lecz jedynie uszczegóławia (poprawia) samą regulację (art. 30 ust. 5, 6 i 7 w aktualnym brzmieniu). Chodzi bowiem o uzgodnienie z jedną stroną społeczną a nie o wiele uzgodnień z każdym związkiem zawodowym. 

Regulacja art. 30 ust. 5 (w brzmieniu adekwatnym w sprawie) oparta jest na założeniu, że regulamin zfśs zostanie przyjęty nawet gdy związki nie uzgodnią wspólnego stanowiska. Pożądanym rozwiązaniem są rozmowy między związkami zawodowymi dla wypracowania i przedstawienia wspólnie uzgodnionego stanowiska. Ta wynika ze zmian art. 30 ustawy o zw. zaw. Dlatego gdy związek zawodowy, który nie wnosi zastrzeżeń albo je wnosi, lecz regulamin zfśs oparty jest na uzgodnionych stanowiskach reprezentatywnych organizacji związkowych, musi się liczyć z sytuacją nierozpatrzenia jego zastrzeżeń, bo wówczas w świetle art. 30 ust. 5 rozpatrzenie zastrzeżeń tego związku nie jest wymagane.

Powództwo o stwierdzenie nieważności decyzji pracodawcy w sprawie ustalenia regulaminu zfśs nie jest przewidziane w ustawie (ex lege). Odmienna ocena może wystąpić i wiązać w indywidulanej sprawie z zakresu prawa pracy (art. 1 k.p.c.).

Art. 30 ust. 5 o zfśs nie był podstawą takiego roszczenia. Nie jest to przepis prawa materialnego. Jeśliby nawet próbować uznać go za taki, to określone w nim uprawnienie jest pochodne od prawa podmiotowego organizacji związkowej do uzgodnienia wspólnego stanowiska w sprawie ustalenia regulaminu zfśs

Wyrok SN z dnia 10 marca 2021 r., II PSKP 16/21

Standard: 59635 (pełna treść orzeczenia)

Jedynie w przypadku jeśli organizacje związkowe mają wspólne ale negatywne stanowisko, to regulamin zakładowego funduszu świadczeń socjalnych nie może być zmieniony jednostronnie przez pracodawcę. Natomiast jeżeli, co miało miejsce w sprawie, związki zawodowe nie uzgodniły wspólnego stanowiska pracodawca może dokonać jednostronnych zmian tego regulaminu.

Postanowienie SN z dnia 3 lutego 2010 r., II PK 296/09

Standard: 63965 (pełna treść orzeczenia)