Roszczenie o nawiązanie stosunku pracy na podstawie art. 9 u.z.g.

Na podstawie art. 12 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. z 1990 r., Nr 4, poz. 19 ze zm.) pracownikowi przysługuje roszczenie o nawiązanie stosunku pracy w razie, gdy zakład pracy rozwiązał z nim stosunek pracy, a następnie zatrudnia w tej samej grupie zawodowej innego pracownika.

Zakład pracy nie może odmówić nawiązania stosunku pracy z takim pracownikiem z uwagi na dokonanie oceny jego kwalifikacji i przydatności do pracy ani też ze względu na zatrudnienie na tym stanowisku innego pracownika.

Na tle tego stanu faktycznego powstaje przede wszystkim kwestia wyjaśnienia znaczenia użytego w art. 12 tejże ustawy zwrotu "zakład pracy powinien". Wątpliwość sprowadza się do tego, czy należy je rozumieć jako powinność czyli obowiązek po stronie zakładu pracy, któremu odpowiada roszczenia po stronie pracownika czy też jako ogólny postulat, któremu żadne roszczenie nie odpowiada. To drugie rozumienie omawianego zwrotu pozbawiałoby przepis art. 12 normatywnego znaczenia. Przepis ten stałby się w istocie zbędny. Wobec tego bardziej przekonujące jest przypisanie użytemu zwrotowi znaczenia powinności czyli obowiązku zakładu pracy. Można się przy tym odwołać - tak jak to zresztą uczynił Sąd Rejonowy - do innego przykładu posłużenia się przez ustawodawcę takim zwrotem. Chodzi o przepis art. 53 § 5 k.p., w którym mowa jest o tym, że "zakład pracy powinien w miarę możliwości ponownie zatrudnić pracownika". Mimo, że użyto w tym przepisie określenia "w miarę możliwości" rozumie się go jako ustanowienie obowiązku po stronie zakładu pracy i roszczenia po stronie pracownika (por. np. uchwałę SN z dnia 17 września 1976 r., I PZP 48/75).

Tylko takie rozumienie pojęcia "powinien"nadaje normatywny sens interpretowanemu przepisowi art. 12. Roszczenie pracownika o ponowne zatrudnienie nie może być uzależnione od oceny jego kwalifikacji i przydatności na danym stanowisku pracy. Są to okoliczności pozbawione znaczenia, jeżeli do rozwiązania stosunku pracy doszło - jak to miało miejsce w rozpoznawanej sprawie - wyłącznie z przyczyn określonych w art. 1 ust. 1, a zatem z przyczyn ekonomicznych lub polegających na zmianach organizacyjnych, produkcyjnych lub technologicznych. Nie mają te przyczyny odniesienia do racjonalnego i swobodnego doboru kadr. Jeżeli zatem pracownik nie został zwolniony na skutek negatywnej oceny jego kwalifikacji i przydatności na danym stanowisku (chociażby w porównaniu z innym kandydatem do pracy na tym stanowisku) lecz z przyczyn z art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r., to tym samym przy ponownym zatrudnieniu ocena taka nie może mieć znaczenia. Nie można przyjąć, że zatrudnienie innej osoby (dotychczas nie będącej pracownikiem zakładu pracy) czyni bezskutecznym roszczenie zwolnionego pracownika o ponowne zatrudnienie. Gdyby tak było zakład pracy niezwykle łatwo uwalniałby się od obowiązku nałożonego na niego przez omawiany przepis art. 12. Z analogicznych przyczyn zatrudnienie innej osoby na danym stanowisku nie czyni bezskutecznym roszczenia pracownika o przywrócenie do pracy na podstawie art. 45 § 1 lub 56 k.p.

Zakład pracy ma zatem obowiązek zatrudnić ponownie pracownika, z którym rozwiązał stosunek pracy z przyczyn określonych w art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r., jeżeli ponownie zatrudnia pracowników w tej samej grupie zawodowej nawet wówczas, gdy zatrudnił już inną osobę i bez względu na ocenę kwalifikacji i przydatności tego pracownika. Ocena taka będzie mogła mieć miejsce ewentualnie dopiero po wykonaniu obowiązku ponownego zatrudnienia. Oczywiste jest, że pracownik domagający się ponownego zatrudnienia musi spełnić przesłanki z art. 12, w tym również zgłosić zamiar powrotu do pracy w ciągu roku od rozwiązania stosunku pracy. Zgłoszenie zamiaru powrotu w pozwie doręczonym zakładowi pracy w powyższym terminie spełnia te warunki.

Uchwała SN z dnia 22 lutego 1994 r., I PZP 2/94

Standard: 43896 (pełna treść orzeczenia)