Roszczenie odszkodowawcze z tytułu naruszenia przez pracodawcę obowiązków z art. 9 u.z.g.

Roszczenia o odszkodowanie są niezależne od roszczenia o nawiązanie stosunku pracy, gdyż wynikają z innej podstawy faktycznej i prawnej. Podstawę prawną tych roszczeń stanowią ogólne zasady odpowiedzialności kontraktowej (art. 471 k.c. w związku z art. 300 k.p.), a rozmiar szkody podlega ustaleniu z uwzględnieniem normalnego związku przyczynowego (art. 361 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p.).

Dla realizacji roszczeń odszkodowawczych nie ma znaczenia wygaśnięcie roszczeń o nawiązanie stosunków pracy (ponowne zatrudnienie) ze względu na niezachowanie terminu z art. 264 § 3 k.p. 

Wyrok SN z dnia 5 grudnia 2016 r., III PK 35/16

Standard: 43892 (pełna treść orzeczenia)

Podstawę roszczenia o odszkodowanie za naruszenie przez pracodawcę obowiązku poinformowania o ponownym zatrudnianiu zwolnionych pracowników i zaoferowania im zatrudnienia stanowią ogólne zasady odpowiedzialności kontraktowej (art. 471 k.c. w związku z art. 300 k.p.), a rozmiar szkody ustala się z uwzględnieniem normalnego związku przyczynowego (art. 361 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p.).

Pracownik może domagać się w szczególności odszkodowania w wysokości utraconych zarobków, jeśli ich nieuzyskanie pozostaje w normalnym związku przyczynowym z niezawarciem stosunku pracy (art. 361 § 1 k.c.).

Odmowa nawiązania stosunku pracy na podstawie art. 9 ustawy z 13 marca 2003 r. nie stanowi czynu niedozwolonego (wyrok SN z 10 stycznia 2006 r., I PK 113/05).

Odwołanie się przez Sąd Okręgowy do konstrukcji ujemnego interesu umownego jako reguły ograniczającej zakres odpowiedzialności odszkodowawczej dłużnika w związku z niewykonaniem umowy przedwstępnej (art. 390 § 1 k.c.) należy uznać za chybione.

Rozmiar odszkodowania powinien być w rozpoznawanej sprawie ustalany z uwzględnieniem konstrukcji normalnego związku przyczynowego (art. 361 k.c.), z ewentualnym rozważeniem przyczynienia się poszkodowanej do powstania lub zwiększenia rozmiaru szkody (art. 362 k.c.) oraz zaliczeniem wypłaconych już powódce świadczeń z tytułu utraty zatrudnienia na poczet ewentualnego odszkodowania (compensatio lucri cum damno).

Ogólny przepis o adekwatnym związku przyczynowym (art. 361 k.c.) pozwala na ustalenie, jaki rozmiar szkody powstałej po stronie pracownika pozostaje w związku normatywnym z bezprawnym zaniechaniem pracodawcy.

Roszczenie przysługujące pracownikowi na podstawie art. 9 ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, wynikające z pierwszeństwa w zatrudnieniu, ma formę mniej stanowczą niż względne (np. art. 53 § 5 k.p.) lub bezwzględne (np. art. 66 § 2 k.p.) prawo do ponownego zatrudnienia, jednak i w tym przypadku pracownikowi przysługuje odszkodowanie w razie niewykonania przez pracodawcę obowiązku ponownego zatrudnienia.

Ponieważ przepisy Kodeksu pracy regulują jedynie odszkodowanie za czas pozostawania bez pracy, należne pracownikowi w wyniku przywrócenia do pracy (art. 57 i 67 k.p.), a nie ponownego nawiązania stosunku pracy w tej sytuacji (zgodnie z art. 300 k.p.), odpowiednie zastosowanie mają przepisy Kodeksu cywilnego, w tym art. 471 k.c.

W wypadku niewypełnienia przez pracodawcę obowiązku wynikającego z art. 9 ustawy z 13 marca 2003 r. odszkodowanie przysługuje pracownikowi za czas pozostawania bez pracy od momentu, kiedy po stronie pracodawcy powstał obowiązek ponownego zatrudnienia pracownika (zawarcia umowy o pracę).

Datę powstania tego obowiązku musi udowodnić pracownik. Naruszenie obowiązku pracodawcy wiąże się z zatrudnieniem innej osoby; datą, w której powstaje obowiązek odszkodowawczy pracodawcy, jest data nawiązania stosunku pracy z inną osobą.

Utracone zarobki pracownika, pominiętego przy ponownym zatrudnianiu (choć przysługiwało mu prawo pierwszeństwa w zatrudnieniu), powinny być odniesione do wynagrodzenia tej innej osoby.

Ponieważ odszkodowanie przysługuje na podstawie Kodeksu cywilnego (nie jest więc oderwane od rozmiaru szkody ani zryczałtowane), może zostać pomniejszone o uzyskane w tym czasie dochody (compensatio lucri cum damno). Sąd rozpoznający sprawę o odszkodowanie powinien także wziąć pod uwagę ewentualne przyczynienie się pracownika do zwiększenia rozmiaru powstałej szkody (art. 362 k.c.).

Wyrok SN z dnia 12 lipca 2011 r., II PK 19/11 

Standard: 43888 (pełna treść orzeczenia)