Zasady określające możliwości ponownego użycia grobu (art. 7 ust. 1 u.c.c.z.)

Istota regulacji zawartej w art. 7 ustawy dotyczy zasad określających możliwości ponownego użycia grobu, a podstawowa zasada zawarta jest w ust. 1, zgodnie z którą grób nie może być użyty do ponownego chowania przed upływem 20 lat. Celem tej zasady jest zapewnienie przede wszystkim poszanowanie ludzkich zwłok i miejsca ich pochowania przez określony czas. Należy zwrócić uwagę na sposób sformułowania tego 20 letniego okresu, mianowicie ustawodawca stanowi, że grób nie może być ponownie użyty przed upływem 20 lat, wprowadza zatem pewien minimalny okres czasu w czasie którego ponowne użycie grobu nie jest możliwe. Natomiast ustawodawca nie wypowiada się w kwestii dotyczącej maksymalnego okresu czasu w czasie którego ponowne użycie grobu byłoby wyłączone. To stwierdzenie koresponduje z treścią art. 7 ust. 4 ustawy, który stanowi, że dozwolone są umowy, przedłużające termin, przed upływem którego nie wolno użyć grobu do ponownego pochowania. Tym samym ust. 1 art. 7 ustawy zawiera normę o charakterze semiimperatywnym, a więc normę jednostronnie obowiązującą, a to oznacza, że zawarty w niej okres 20 letni może być zmieniony, ale zmiana ta może polegać tylko na wydłużeniu tego okresu, natomiast nie można skrócić okresu 20 letniego, albowiem okres ten zapewnia ustawowy minimalny czas ochrony grobu przed ponownym jego użyciem. Podobnie E. Darmorost, w Komentarzu do Ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych (LexisNexis 2014 s. 32) przyjmuje, że regulacja zawarta w art. 7 ust. 1 przewidująca okres dwudziestu lat jako okres, przed upływem którego nie wolno użyć grobu do ponownego pochówku, może być – zgodnie z zasadą swobody stron stosunku umowy – dowolnie przedłużana. Nie może być natomiast skracana. Natomiast Sąd I instancji sformułowany w art. 7ust. 1 ustawy okres 20 letni odczytał jako normę bezwzględnie obowiązującą, a więc wykluczającą jakakolwiek zmianę.

W art. 7 ust. 2 ustawy zawarta jest kolejna zasada wyłączająca ponowne użycie grobu do chowania. Zgodnie z tym przepisem po upływie lat 20 ponowne użycie grobu do chowania nie może nastąpić, jeżeli jakakolwiek osoba zgłosi zastrzeżenie przeciw temu i uiści opłatę, przewidzianą za pochowanie zwłok. Zastrzeżenie to ma skutek na dalszych lat 20 i może być odnowione. Jeśli chodzi o ten przepis, to termin po upływie lat 20 zawarty w art. 7 ust. 2 należy interpretować zgodnie z art. 7 ust.1, jeżeli zatem wydłużony został termin z ust. 1, to ten termin będzie miał zastosowanie przy stosowaniu zasady wynikającej z ust. 2 art. 7. Natomiast jeśli chodzi o zasadę zawartą w art. 7 ust. 2 ustawy i wynikający z niej obowiązek uiszczenia opłaty przewidzianej za pochowanie zwłok, koniecznym staje się odniesienie do tak ustawowo określonej opłaty i relacji z opłatą określoną w przedmiotowej uchwale. Przede wszystkim należy zwrócić uwagę, że użyte w ustawie z 31 stycznia 1959 r. określenie opłata przewidziana za pochowanie zwłok, nie jest i nie była definiowana, również powoływana ustawa z 17 marca 1932 r. posługiwała się takim określeniem. Stąd też treść tego ustawowego pojęcia może być ustalona tylko w drodze wykładni. Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego pojęcie opłaty za przechowanie zwłok obejmuje również opłaty z tytułu nabycia miejsca pod grób, czy też opłaty z tytułu nabycia prawa do działki cmentarnej, jak określa te opłaty zaskarżona uchwała. Opłaty te niewątpliwie mają charakter związany z pochowaniem zwłok, aby pochować zwłoki niezbędne jest nabycie określonego miejsca pod grób, a nie tylko poniesienie opłat związanych z ceremoniałem pogrzebowym. Dlatego też pomiędzy ustawowym pojęciem opłata za pochowanie zwłok, a opłatami za nabycie działki cmentarnej określonymi w zaskarżonej uchwale nie ma sprzeczności.

Przepis art. 7 ust. 3 ustawy zawiera kolejną istotną zasadę dotyczą możliwości ponownego użycia grobu do pochowania zwłok, zgodnie z którym przepisy ust. 1 i 2 nie mają zastosowania do chowania zwłok w grobach murowanych przeznaczonych do pomieszczenia zwłok więcej niż jednej osoby, a także do chowania urn zawierających szczątki ludzkie powstałe w wyniku spopielenia zwłok. Z powołanego art. 7 ust. 3 ustawy wynika, że zawarte w ust.1 i ust. 2 zasady wyłączające możliwość ponownego użycia grobu do chowania zwłok nie mają zastosowania w sytuacjach wskazanych w ust. 3. Jednym słowem z art. 7 ust. 3 ustawy wynika, że nie jest dopuszczalne ograniczenie w chowaniu zwłok w grobach murowanych, a także do chowania urn zawierających szczątki ludzkie powstałe w wyniku spopielenia zwłok. Natomiast przepis ten tj. art. 7 ust. 3 ustawy nie określa, nie przesądza innych kwestii jak np. możliwość pobierania opłat. W konsekwencji zaskarżona uchwała nie narusza art. 7 ust. 3 ustawy.

Wyrok NSA z dnia 25 stycznia 2017 r., I OSK 1706/16

Standard: 43886 (pełna treść orzeczenia)