Zasada indywidualizacji przesłanek stwierdzeniem nieważności orzeczenia

Zgodnie z zasadą indywidualizacji przesłanek przemawiających za stwierdzeniem nieważności orzeczenia na podstawie art. 1 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 34, poz. 149; zm.: Dz. U. Nr 36, poz. 159), wcześniejsze rozstrzygnięcia w tym przedmiocie, zapadłe wobec współoskarżonych w sprawie, nie mogą automatycznie wpływać na merytoryczne stanowisko sądu wobec innego oskarżonego.

Praktyka orzecznicza wskazuje, że poza wypadkami, w których oskarżeni stawali przed sądem za w pełni świadome podjęcie się ryzyka działalności polityczno-niepodległościowej, były również sytuacje, w jakich organy bezpieczeństwa "produkowały sprawy" o charakterze politycznym, realizując w ten sposób ambicje wychodzenia naprzeciw stalinowskiej teorii o zaostrzaniu się walki klas, zwalczaniu ukrytego wroga, walki z kontrrewolucją itp. Wówczas sprawy karne o zwykłym, kryminalnym charakterze, przedstawiano często jako zbrodnie stanu lub też "fingowano" je od początku, uzyskując dowody w sposób odbiegający od norm prawa procesowego. 

Sprawa będąca tu przedmiotem rozpoznawania należy właśnie do tych, w których organy bezpieczeństwa starały się za wszelką cenę osiągnąć skazanie na płaszczyźnie politycznej wobec wszystkich oskarżonych w niej osób. Te wysiłki, jak wykazano wyżej, w odniesieniu do Zygmunta G. nie przyniosły zamierzonego rezultatu. Obecnie, ze zrozumiałych, roszczeniowych powodów, wyraźnie zresztą podniesionych przez wnioskodawcę, stara się on przedstawić swoje działania z początku 1951 r. właśnie w takim świetle, w jakim - wskutek oczywistego naruszenia prawa - ujął to b. Wojskowy Sąd Rejonowy w W. w wyroku z dnia 10 października 1952 r. Jednakże kierując się przekonaniem sędziowskim wysnutym na podstawie materiałów sprawy i obecnych zeznań wnioskodawcy, niejednolitych i wzajemnie sprzecznych Sąd Najwyższy po pełnej analizie w szczególności strony podmiotowej w zupełności podziela stanowisko sądu pierwszej instancji wyrażone w zaskarżonym postanowieniu, że zgodnie z zasadą indywidualizacji przesłanek przemawiających za potwierdzeniem nieważności orzeczeń, wcześniejsze decyzje zapadłe wobec współskazanych w tej sprawie nie mogą automatycznie wpływać na merytoryczne stanowisko sądu wobec Zygmunta G. i czynów w przeszłości mu przypisanych.

Postanowienie SN z dnia 17 grudnia 1993 r., WZ 219/93

Standard: 43185 (pełna treść orzeczenia)