Dziedziczenie roszczeń z ustawy o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych
Skład spadku (art. 922 § 1 i 2 k.c.) Odszkodowanie za szkodę i zadośćuczynienie za krzywdę (art. 8)
Przepis art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (tekst jedn.: Dz. U. z 2021 r. poz. 1693) w autonomiczny sposób reguluje wyłącznie przejście uprawnień w postaci odszkodowania za poniesioną szkodę i zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w razie śmierci osoby represjonowanej na jej małżonka, dzieci i rodziców, w związku z czym uprawnienia te nie należą do spadku po osobie represjonowanej. Natomiast roszczenie o odszkodowanie za poniesioną szkodę, które wraz z roszczeniem o zadośćuczynienie za doznaną krzywdę przeszło, w myśl art. 8 ust. 1 zdanie drugie tej ustawy, na następców osoby represjonowanej, należy do spadku po tych następcach (art. 922 § 1 k.c.), zaś roszczenie o zadośćuczynienie tylko wtedy, gdy zostały spełnione warunki określone w art. 445 § 3 k.c.
Postanowienie SN z dnia 14 września 2022 r., I KZP 12/22
Standard: 66013 (pełna treść orzeczenia)
Zwrócić też należy uwagę na odmienne określenie kręgu osób uprawnionych do dochodzenia roszczeń w przypadku śmierci osoby represjonowanej w art. 8 ust. 1 i w art. 10 ustawy.
Artykuł 8 ust. 1 zdanie drugie wymienia osoby uprawnione do dochodzenia odszkodowania i zadośćuczynienia (małżonek, dzieci i rodzice). W art. 10 ustawy zaś użyte jest określenie "osoba uprawniona". Jedyną do przyjęcia jest tu wykładnia, że osobą uprawnioną jest osoba represjonowana albo jej następca prawny (np. spadkobierca). Nic nie upoważnia do przyjęcia, że ustawodawca tym przepisem wyłączył możliwość dochodzenia przez spadkobierców osoby represjonowanej zwrotu majątku objętego przepadkiem. Brak oznaczenia kręgu osób uprawnionych jest zrozumiały, jeżeli roszczenie z art. 10 ustawy traktuje się jako prawo majątkowe (roszczenie wynikające z prawa własności).
Z tego odmiennego określenia kręgu osób legitymowanych do dochodzenia roszczeń z art. 8 i art. 10 ustawy wynika, że możliwa jest sytuacja, w której inne osoby będą uprawnione do dochodzenia roszczeń z art. 8 ustawy (np. dziecko wydziedziczone), a inne do dochodzenia roszczeń z art. 10 ustawy (np. wnuk - spadkobierca testamentowy).
Uchwała SN z dnia 2 lipca 1992 r., I KZP 15/92
Standard: 43152 (pełna treść orzeczenia)