Nadużycie prawa do przejrzenia akt podczas końcowego zaznajomienia z ich zawartością

Celowe niekorzystanie przez podejrzanego z tego uprawnienia w warunkach uwzględniających wskazane wyżej kryteria - zmierzające do przewlekania postępowania - może być uznane za nadużycie prawa do obrony.

Podejrzany nie powinien doznawać ograniczeń w dostępie do akt ani też w sposobie zapoznawania się z nimi; dysponować powinien również czasem uwzględniającym rzeczowe potrzeby prawidłowego dokonania tej czynności. Nie może to jednak dotyczyć sytuacji, która w sposób wyraźny świadczy o tendencyjnym nadużywaniu tego prawa, zmierzającym do blokowania tego przedłużenia prowadzonego postępowania. Przykładem tego typu zachowań może być przepisywanie całych akt, co przy obfitości materiału dowodowego okazać się może niewykonalne w terminie możliwym do zaakceptowania z punktu widzenia interesów prowadzonego postępowania; mogą wchodzić w grę również inne sposoby i techniki opóźniające bieg postępowania. 

Organ prowadzący lub nadzorujący postępowanie przygotowawcze ma nie tylko prawo, ale wręcz obowiązek przeciwdziałania tego typu zachowaniom, zobowiązany jest bowiem do czuwania nad sposobem korzystania przez podejrzanego z tego prawa, a zwłaszcza nad czasem przeglądania akt sprawy. Czas ten powinien być określony - co słusznie podnosi się w doktrynie - rzeczowymi potrzebami tej czynności i zależeć od obszerności materiału dowodowego i jego czytelności oraz subiektywnych możliwości podejrzanego co do zapoznania się z nimi

Celowe nadużycie przez podejrzanego prawa do przeglądania akt stwarza zagrożenie dla szybkości prowadzonego postępowania i aby tego uniknąć organ prowadzący postępowanie przygotowawcze powinien oznaczyć końcowy termin tej czynności lub podjąć inne działania, np. doręczyć mu kserokopię pozostałego (nie przejrzanego) materiału dowodowego. Ten ostatni sposób, wymieniony tylko przykładowo, nie przeczy istocie przygotowania się podejrzanego do aktywnego uczestnictwa w dalszym (sądowym) biegu toczącego się postępowania. 

Nie jest ważne, jakimi technikami zapoznawania się z aktami posługuje się podejrzany, jak też, czy w pojęciu "przejrzenie akt" mieści się przepisywanie ich zawartości, ważne jest to, czy podejrzany zaspokaja rzeczywiste potrzeby zapoznawania się z materiałami postępowania, czy też dysponowanie aktami wykorzystuje do celów sprzecznych z prowadzonym postępowaniem. Oceny sytuacji z tego punktu widzenia dokonuje organ prowadzący postępowanie i w zależności od jej wyniku podejmuje stosowne decyzje, nie wyłączając przerwania tej czynności.

Uchwała SN z dnia 22 września 1995 r., I KZP 31/95

Standard: 43130 (pełna treść orzeczenia)