Zastępcze zarządzenie wykonania kary pozbawienia wolności (art. 75a k.k.)

Kara orzeczona w trybie art. 75a § 1 k.k. jest karą wymierzoną w rozumieniu art. 85 § 2 k.k.

efektem procedury przewidzianej w art. 75a § 1 k.k. jest kara wymierzona w rozumieniu art. 86 § 1 i 2 k.k. i dlatego powinna być objęta wyrokiem łącznym:

1) skoro orzekanie o karze łącznej w wyroku łącznym, który zapada po uprawomocnieniu się rozstrzygnięcia także co do kar, jest wymierzaniem kary (zob. np. wyrok SN z dnia 20 lutego 1995 r. II KRN 2/95, to tym bardziej wcześniejszy etap orzekania o karze, określony w art. 75a § 1 k.k., też jest wymierzaniem kary. W tym kontekście nie można pomijać, że w myśl art. 86 § 1 k.k. sąd wymierza karę łączną,

2) ustawodawca celowo nie posłużył się w art. 75a § 1 k.k. pojęciem użytym w art. 46 § 1 k.k.w. i 65 § 1 k.k.w. o „zastępczej karze”, ale dopuścił zamianę kary pierwotnej na karę wolnościową,

3) wykonaniu podlega kara uzyskana z zamiany kary pozbawienia wolności, zamiast zarządzenia jej wykonania,

4) zamieniając karę sąd dokonuje wyboru rodzaju kary nieizolacyjnej, bierze pod uwagę, czy cele kary zostaną spełnione, a więc cele wskazane w art. 53 § 1 k.k. współdecydujące o wymiarze kary, a nadto – wagę i rodzaj czynu, czyli elementy określające stopień społecznej szkodliwości czynu (rodzaj czynu można identyfikować z rodzajem i charakterem naruszonego dobra, a wagę czynu z pozostałymi wyznacznikami tego stopnia – art. 115 § 2 k.k.),

5) okres wymagany do zatarcia skazania liczy się w myśl art. 76 § 1a k.k. według zasad właściwych dla kary powstałej z zamiany pierwotnej sankcji,

6) instytucja zamiany kary określona została w Kodeksie karnym,

7) z brzmienia art. 75a § 4 in fine k.k. wynika możliwość objęcia nowej kary węzłem kary łącznej. Regulacja zawarta w tym przepisie byłaby zbędna, gdyby to pierwotna kara podlegała połączeniu, bo wtedy zastosowanie miałoby unormowanie zawarte w art. 90 § 1 k.k. (patrz bliżej i podobnie w pracy D. Kali i M. Klubińskiej, Kara łączna i wyrok łączny, Kraków 2017, s. 52 – 53, również w odniesieniu do pozostałych punktów).

„Ponieważ zamiana kary przewidziana w art. 75a § 1 nie jest decyzją o wykonaniu kary zastępczej, lecz orzeczeniem nowego rodzaju kary w miejsce kary orzeczonej poprzednio, mamy w tym wypadku do czynienia z wymiarem kary w sensie art. 53…” 

Nadto zauważyć należy, że dopiero orzeczenie zamiennika w postaci kary ograniczenia wolności lub grzywny powoduje, że zamiast stosowania środka probacyjnego, skazany staje się „obiektem kary”; jest w stosunku do niego wykonywana kara kryminalna, a nie jak wcześniej, jedynie środki związane z poddaniem go próbie. 

Umiejscowienie art. 75a k.k. wśród regulacji warunkowego zawieszenia wykonania kary wspiera również tezę, że zastosowanie przewidzianej w nim instytucji jest wymierzaniem kary nieizolacyjnej zamiast zarządzenia wykonania kary pozbawienia wolności.

Wprawdzie w dniu 13 czerwca 2019 r., została uchwalona ustawa o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw, która to nowela uchyla m. in. art. 75a k.k. i art. 76 § 1a k.k., ale nie weszła ona w życie, ponieważ Prezydent RP na podstawie art. 122 ust. 3 Konstytucji RP w dniu 1 lipca 2019 r., złożył do Trybunału Konstytucyjnego wniosek o zbadanie zgodności ustawy nowelizującej z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej (sprawa Kp 1/19 bez określonego terminu rozpoznania).

Postanowienie SN z dnia 5 września 2019 r., I KZP 5/19

Standard: 43017 (pełna treść orzeczenia)