Pokrzywdzona oszustwem osoba prawna

W przypadku oszustwa na szkodę osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej bez osobowości prawnej wprowadzenie w błąd (lub inne oszukańcze metody) dotyczy osób fizycznych wchodzących w skład organu tej jednostki lub też innych osób w jej strukturze uprawnionych do podejmowania decyzji majątkowych (wyrok SN z dnia 5 grudnia 2006r., WA 32/06)

Wyrok SA w Warszawie  z dnia 31 marca 2023 r., II AKa 490/22

Standard: 78231 (pełna treść orzeczenia)

W wypadku, gdy pokrzywdzonym przestępstwem oszustwa jest osoba prawna, w tym spółka prawa handlowego, wskazanie tożsamości wszystkich osób, które wprowadzono w błąd oraz osób, które jako umocowane rozporządziły mieniem spółki nie jest warunkiem wypełnienia znamion przedmiotowych, gdyż taki wymóg w ogóle nie wynika z treści art. 286 § 1 k.k. Osoby takie mogą być oczywiście wskazane w opisie czynu, ale ich personalizacja nie jest warunkiem decydującym o zrealizowaniu znamion wskazanego przepisu prawa materialnego.

Dla wypełnienia znamion występku określonego w art. 286 § 1 k.k., a popełnionego na szkodę osoby prawnej, niekorzystne rozporządzenie mieniem musi być wprawdzie rezultatem wprowadzenia w błąd (wykorzystania błędu), to jest musi z tym wprowadzeniem w błąd (wyzyskaniem błędu) pozostawać w więzi przyczynowej, co nie oznacza koniecznej jedności (tożsamości) tej osoby fizycznej, działającej w imieniu osoby prawnej, która została wprowadzona w błąd (której błąd wyzyskano) i tej osoby fizycznej, która - jako upoważniona do podejmowania decyzji majątkowych - dokonała niekorzystnego rozporządzenia mieniem.

Reguła powyższa jest aktualna niezależnie od tego, czy wprowadzającym w błąd (wyzyskującym pozostawanie w błędzie) jest tzw. extraneus (to jest sprawca oszustwa działający "z zewnątrz"), czy też tzw. intraneus (to jest sprawca oszustwa będący osobą tkwiącą w strukturach pokrzywdzonej osoby prawnej).

Osoby prawne działają właściwe organy i należy przyjąć, iż tożsamość powinna dotyczyć danego organu osoby prawnej, a szerzej - danej osoby prawnej. Jeśli decyzję o niekorzystnym rozporządzeniu mieniem podejmował zarząd spółki (lub jego poszczególni członkowie), to dla stwierdzenia wypełnienia znamion oszustwa, naturalnie oprócz dokonania niekorzystnego rozporządzenia mieniem, wystarczające jest, że w błąd wprowadzony został zarząd spółki (lub jego poszczególni członkowie), przy czym niekoniecznie wymagana jest tożsamość (indywidualna zbieżność) po stronie członków zarządu, czyli osób fizycznych. Wystarczające będzie, że choćby jeden z członków zarządu danej spółki był wprowadzony w błąd, przed dokonaniem przez organ osoby prawnej rozporządzenia mieniem, co czyni tożsamość podmiotu (osoby prawnej) zachowaną.

W życiu gospodarczym nie jest czymś rzadkim i niezwykłym, że dochodzi do zmian personalnych w organach m.in. spółek prawa handlowego, i to dokonywanych w trakcie procesu podejmowania decyzji gospodarczych. Wprowadzenie w błąd nawet wszystkich członków zarządu, a następnie ich odwołanie i podjęcie decyzji o niekorzystnym rozporządzeniu mieniem przez kolejne umocowane do tego osoby fizyczne, zgodnie z twierdzeniami skarżącego, nie mogłoby być ulokowane w polu kryminalizacji przestępstwa stypizowanego w art. 286 § 1 k.k.

Postanowienie SN z dnia 6 maja 2014 r., IV KK 12/14

Standard: 41927 (pełna treść orzeczenia)