Zaliczenie tymczasowego aresztowania zaliczonego na poczet grzywny w razie zarządzenia wykonania kary

W razie zarządzenia wykonania kary pozbawienia wolności sąd zalicza na poczet tej kary okres tymczasowego aresztowania, mimo uprzedniego zaliczenia tego okresu na poczet kary grzywny orzeczonej obok kary pozbawienia wolności, której wykonanie warunkowo zawieszono.

Sąd Najwyższy zajął stanowisko, że w przypadku zarządzenia wykonania kary warunkowo zawieszonej niedopuszczalne jest zaliczenie na poczet tej kary okresu tymczasowego aresztowania zaliczonego uprzednio na poczet kary grzywny. Zdaniem Sądu Najwyższego, było rzeczą oczywistą, że "areszt tymczasowy można zaliczyć na poczet kary tylko raz" (por. wyroki SNo z dnia 24 lutego 1970 r. Rw 112/70 i składu siedmiu sędziów z dnia 20 sierpnia 1970 r. RNw 33/70). Na stanowisku Sądu Najwyższego, przyjętym następnie w praktyce, zaciążyła teza, że decyzja sądu o zaliczeniu okresu tymczasowego aresztowania na poczet kary grzywny jest prawomocna i nie może podlegać żadnym zmianom w razie zarządzenia wykonania kary pozbawienia wolności warunkowo zawieszonej (por. także uz. uchwały SN z dnia 18 listopada 1971 r. VI KZP 39/71).

W praktyce sądowej nie zwrócono uwagi na argumentację przedstawicieli nauki, podających w wątpliwość twierdzenia o prawomocności i niewzruszalności decyzji o zaliczeniu okresu tymczasowego aresztowania na poczet kary grzywny w sytuacji wprowadzania do wykonania kary pozbawienia wolności uprzednio warunkowo zawieszonej. W doktrynie wskazywano na konieczność odpowiedniego korygowania także decyzji o zaliczeniu tymczasowego aresztowania. Obowiązek zaliczenia tymczasowego aresztowania na poczet kary pozbawienia wolności w każdym stadium egzekwowania tej właśnie kary wiązano ze sformułowaniem "z mocy prawa" . Wskazywano ponadto na charakter prawny i rolę instytucji zaliczenia okresu tymczasowego aresztowania na poczet kary (chodzi o realna ulgę w sytuacji prawnokarnej skazanego) oraz preferencje w zaliczaniu tymczasowego aresztowania na poczet kary pozbawienia wolności (dolegliwość związana z tymczasowym aresztowaniem jest porównywalna z uciążliwością tylko tej kary).

Podkreślano także, że wobec nadrzędnej roli przepisów prawa karnego materialnego nad prawem procesowym, brak wyraźnego uregulowania trybu do wzruszenia prawomocnego orzeczenia o zaliczeniu tymczasowego aresztowania nie może stanowić przeszkody do wydania, w toku wykonywania kary, decyzji merytorycznie słusznej. Orzeczenie o zarządzeniu wykonania kary w istocie zmienia treść prawomocnego wyroku, wprowadzając nową postać kary i nie sprzeciwia się przyjęciu, że poprzednia decyzja sądu o zaliczeniu tymczasowego aresztowania na poczet kary grzywny traci moc.

Przytoczoną wyżej argumentację, podniesioną w piśmiennictwie, należy w pełni podzielić. Decyzja o zarządzeniu wykonania kary warunkowo zawieszonej jest bez wątpienia decyzją merytoryczną, zmieniającą w sposób zasadniczy zawarte w prawomocnym wyroku orzeczenie o karze przez wprowadzenie nowej postaci tej kary. Sąd decyduje o uchyleniu stosowanej prawomocnie instytucji warunkowego zawieszenia wykonania kary i odbyciu przez skazanego bezwzględnej kary pozbawienia wolności.

W świetle powyższych uprawnień sądu orzekającego o zarządzeniu wykonania kary warunkowo zawieszonej, pozwalających temu sądowi na dokonywanie zasadniczych zmian w treści prawomocnego wyroku, zmian równoznacznych z odmienną od zawartej w prawomocnym wyroku decyzją o losie skazanego, nie można odmówić temu sądowi uprawnienia do skorygowania zawartego w wyroku orzeczenia o zaliczeniu okresu tymczasowego aresztowania (orzeczenia ściśle związanego z uprzednią, zmienioną postacią kary).

Uchwała SN z dnia 20 października 1994 r., I KZP 25/94

Standard: 41590 (pełna treść orzeczenia)