Tajemnica zawodowa adwokata

Uchylenie tajemnicy adwokackiej, przy zastosowaniu rozwiązań przewidzianych w art. 180 § 2 k.p.k. w zw. z art. 226 k.p.k., winno być stosowane, z uwagi na funkcje i znaczenie tej tajemnicy, jedynie incydentalnie, po starannym rozważeniu okoliczności konkretnej sprawy i przy obligatoryjnym wypełnieniu ustawowych przesłanek. W szczególności zaś możliwość przeprowadzenia dowodu w oparciu o informacje objęte tajemnicą adwokacką musi być zawsze poprzedzona wnikliwą analizą tego, czy in concreto interesy wymiaru sprawiedliwości, w drodze wyjątku uzasadniają naruszenie chronionego przez nią interesu publicznego i prywatnego.

Sąd, jako organ stojący na straży praworządności w demokratycznym państwie prawa, bacząc na okoliczność, że tajemnica ta stanowi istotę i esencję wykonywanego zawodu adwokata, musi być w takim wypadku gwarantem zachowania zarówno właściwej formuły procedowania, jak i merytorycznej zasadności wniosku prokuratora, zaś podjęta decyzja procesowa, zmierzająca do wyjątkowego wzruszenia zakazu dowodowego w imię dobra wymiaru sprawiedliwości, musi w swej logice uwzględniać istotę praw i wolności obywatelskich zawarowanych w Konstytucji.

Ochrona tajemnicy adwokackiej jest jedną z gwarancji prawidłowego wykonywania zawodu adwokata, jako zawodu zaufania publicznego, gwarancją, której celem nie jest ochrona komfortu adwokata, lecz ochrona zaufania, którym obdarzył go mandant. Stąd właściwe docenienie wielkiej rangi tej tajemnicy zawodowej i jej miejsca w organizacji życia społecznego jest nieodłącznym elementem całego systemu ochrony prawnej oraz warunkiem sine qua non prawidłowego funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości w demokratycznym pań stwie prawnym (art. 2 Konstytucji RP), zaś z tego powodu należyte respektowanie tej tajemnicy leży także w dobrze pojętym interesie publicznym.

Postanowienie SA w Szczecinie z dnia 29 października 2013 r., II AKz 330/13

Standard: 65403 (pełna treść orzeczenia)

Ściganie przestępstw jest działalnością realizującą sprawiedliwość, która stanowi o ładzie społecznym. Jest wykonywane w interesie społecznym, dlatego każdy powinien w tym współdziałać i każdy ma m.in. obowiązek złożyć zeznania w charakterze świadka (art. 177 § 1 k.p.k.). Od tej zasady są jednak generalne wyjątki, w tym bezwarunkowa tajemnica obrończa i tajemnica spowiedzi (art. 178 k.p.k.), a nadto tajemnice zawodowe (art. 180 § 1 k.p.k.), m.in. adwokacka.

Skoro adwokacka tajemnica zawodowa może być w pewnych sytuacjach uchylona (art. 180 § 2 k.p.k.), to dochowanie jej wbrew ogólnej powinności zeznawania jest zasadą niewymagającą uzasadnienia, a zwolnienie z niej jest wyjątkiem, dopuszczalnym w określonym trybie i z powodów prawem przewidzianych (art. 180-181 k.p.k.).

Doniosłość społeczną zawodów, o które tu chodzi, w tym zawodu adwokata, sprawia, że decyzja o zwolnieniu z tajemnicy zawodowej nie może być traktowana jak formalność. Zaufanie klienta do adwokata, warunkujące prawidłowe wykonywanie zadań adwokatury, jest wielką wartością, której naruszenie wymaga dostatecznie poważnych powodów. Stanowią one cenę, której poniesienie powinno odpowiadać korzyści odnoszonej przez społeczeństwo z naruszenia tajemnicy zawodowej, złamania powinności zachowania w tajemnicy informacji powierzanych przez klienta adwokata. Porównanie owej szkody z korzyścią społeczną jest racja decyzji o zwolnieniu z tajemnicy. Dlatego orzeczenie co do zwolnienia z tajemnicy adwokackiej nie jest formalnością, ale jest decyzją wkraczającą w sferę umownych gwarancji stosunku adwokata z klientem, dopuszczalną jedynie w razie poważnych powodów, dla dobra powszechnego, jakim jest sprawiedliwości.

Ogólnikowe określenie zakresu zwolnienia sprawiałoby, że zwolnienie nie tyczyłoby konkretnych okoliczności, ale byłoby carte blanche dla dowolnego korzystania ze zwolnienia przez organy śledcze. Byłoby to generalne zwolnienie adwokata z tajemnicy w odniesieniu do całości przedmiotu śledztwa, którego wykorzystanie zależałoby od organów śledczych. Takie zwolnienie z tajemnicy byłoby niegodne z treścią art. 180 § 2 k.p.k., który dopuszcza je tylko dla dobra wymiaru sprawiedliwości.

Posiadanie wiedzy przez adwokata o interesach jego klientów nie jest wystarczającym powodem do naruszenia tajemnicy, do której się zobowiązał, podejmując zawód, jeśli nawet nie zapewniał o tym każdorazowo swych klientów. Brak wykazania, że zeznania adwokata są niezbędne dla zbadania podanych okoliczności, a są inne źródła informacji w tych przedmiotach, stanowi kolejna wadę zaskarżonego postanowienia.

Postanowienie SA w Krakowie z dnia 19 marca 2009 r., II AKz 64/09

Standard: 6383