Powody osłabiające zaufanie do biegłego (art. 196 § 3 k.p.k.)

Sam fakt, że biegły znał oskarżonego, a nawet że go w przeszłości leczył, nie może być podstawą do jego wyłączenia, o ile nie ujawnią się inne przyczyny uzasadniające takie wyłączenie. Nie jest tak, że każdy kontakt biegłego z uczestnikami procesu musi prowadzić do zastosowania art. 196 § 3 k.p.k. (np. III KK 426/16, III KK 292/16).

Nawet zawarcie przez biegłego w treści opinii wypowiedzi odnoszącej się do kwestii winy oskarżonego nie świadczy jeszcze o istnieniu przesłanki osłabienia zaufania co do jego bezstronności, niezbędne jest wówczas poznanie motywów takiego opiniowania.

Postanowienie SN z dnia 24 sierpnia 2022 r., III KK 216/22

Standard: 74990 (pełna treść orzeczenia)

Art. 196 § 3 k.p.k. zakłada wyłączenie biegłego i zastąpienie innym w razie zaistnienia powodów osłabiających zaufanie do jego wiedzy lub bezstronności albo z innych ważnych przyczyn.

Chociaż ustawa używa sformułowania o charakterze ocennym, to w praktyce orzeczniczej wypracowano kryteria doprecyzowujące tę klauzulę generalną.

Jeszcze pod rządem Kodeksu postępowania karnego z 1928 r. Sąd Najwyższy przyjmował, że: „Jeżeli strona powołuje się na istnienie powodów osłabiających zaufanie do danego biegłego i żąda jego zmiany, to wówczas ma obowiązek przytoczenia ważnych powodów istniejących obiektywnie, które uzasadniają powołanie innego biegłego (...).

Do ważnych powodów (...) należą tylko te, które w rzeczowy sposób rozważone, prowadzą do wniosku, że istnieją okoliczności podważające obiektywność biegłego lub podważające zaufanie do jego wiedzy i doświadczenia, albowiem podstawą zaufania do biegłego może być przeświadczenie o jego obiektywizmie i posiadaniu przez niego niezbędnych wiadomości specjalnych” (wyrok SN z dnia 11 listopada 1969 r., IV KR 176/69; podobnie: wyrok SN z dnia 17 marca 1980 r., I KR 12/80; postanowienia SN: z dnia 7 października 2002 r., IV KK 171/02; z dnia 8 września 2016 r., III KK 292/16).

Muszą zatem wystąpić uprawdopodobnione okoliczności, w świetle których powstaną realne wątpliwości co do wiedzy albo co do bezstronności biegłego.

Za powody "istniejące obiektywnie" należy uznać takie, które nie polegają na osobistych odczuciach strony lub organu procesowego, lecz opierają się na faktach możliwych do sprawdzenia i ustalenia. Jeżeli przyjąć, że w stosunku do biegłego istnieje domniemanie jego fachowości, rzetelności i obiektywizmu, to jego obalenie musi mieć podstawę dowodową pozwalającą wykazać nietrafność domniemania w konkretnym wypadku. Taką podstawę mogą tworzyć przykładowo - wypowiedzi biegłego zawarte w opinii bądź składane poza nią, wskazujące na kierunkowe nastawienie biegłego do sprawy lub uprzedzenie wobec jednej ze stron, jednostronność opinii, ujawnione w opinii lub w toku przesłuchania braki wiedzy albo udział w czynnościach skierowanych przeciwko oskarżonemu. Nie chodzi jednak w takich wypadkach o "pozory" bezstronności, lecz co najmniej o uzasadnione podejrzenie jej braku

Postanowienie SN z dnia 23 listopada 2016 r., III KK 426/16

Standard: 40847 (pełna treść orzeczenia)