Przyznanie się do winy w celu wprowadzenia w błąd organów procesowych (samooskarżenie)

Oskarżonemu, który - będąc przesłuchiwany w postępowaniu karnym - swoim przyznaniem się do winy doprowadził do skazania go i odbył chociażby część kary, a następnie w wyniku wznowienia postępowania został uniewinniony, nie przysługuje odszkodowanie z powodu niesłusznego skazania tylko wtedy, gdy to przyznanie się do winy nastąpiło w celu wprowadzenia w błąd organów procesowych (samooskarżenie się, poplecznictwo).

Gdyby okazało sią, że oskarżony będąc przesłuchiwany w postępowaniu karnym - wbrew rzeczywistości - nie tylko przyznał się do winy, ale - nie będąc pozbawiony możliwości swobodnego wypowiedzenia się (art. 157 k.p.k.) - uczynił to w celu wprowadzenia organu procesowego w błąd, a jego wypowiedzi brzmiały tak wiarygodnie, że doprowadziły do uznania jego winy i niesłusznego skazania go, to żądanie przez takiego oskarżonego odszkodowania za to niesłuszne skazanie należałoby ocenić jako sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Fałszywe samooskarżenie się bowiem może stanowić wykroczenie przewidziane w art. 66 § 1 k.w. (uprzednio stanowiło nawet przestępstwo określone w art. 146 k.k. z 1932 r.), a niekiedy - jako mogące zmierzać do udzielenia pomocy rzeczywistemu sprawcy przestępstwa - może stanowić przestępstwo poplecznictwa.

W każdym zaś razie takie fałszywe samooskarżenie się utrudnia realizację wymiaru sprawiedliwości, wobec czego jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Przyjąć przeto należy, że w takich wypadkach żądanie odszkodowania za niesłuszne skazanie byłoby nadużyciem prawa, i dlatego na podstawie art. 5 k.c. powinno ulec oddaleniu.

Jeżeli jednak niezgodne z rzeczywistością przyznanie się oskarżonego do winy nastąpiło w warunkach wyłączających możliwość swobodnej wypowiedzi lub budziło wątpliwości, to nie pozbawia to oskarżonego roszczenia do odszkodowania z powodu niesłusznego skazania. Jednakże i tego rodzaju przyznanie się oskarżonego do winy należy uwzględniać w razie określania wysokości odszkodowania - stosownie do stopnia przyczynienia się przezeń do powstania szkody z powodu niesłusznego skazania (argument z art. 362 k.c.).

Uchwała SN z dnia 16 czerwca 1977 r., VII KZP 5/77

Standard: 40274 (pełna treść orzeczenia)