Charakterystyka sprzeciwu od wyroku zaocznego

Instytucja sprzeciwu od wyroku zaocznego została ukształtowania w k.p.c. w ten sposób, że od wyroku zaocznego uwzględniającego powództwo w całości lub w części pozwanemu przysługuje prawo wniesienia sprzeciwu, co powoduje, że sprawę ponownie rozpoznaje ten sam skład sądu i wydaje wyrok końcowy. Ponowne rozpoznanie ma na celu całościowe zbadanie sprawy, a więc powtórną ocenę zasadności żądań powoda, tym razem w świetle dowodów i argumentacji zawartej w sprzeciwie oraz przy czynnym udziale pozwanego.

Sprzeciw od wyroku zaocznego jest ze swej istoty środkiem niedewolutywnym, nie może zatem mieć żadnych cech apelacji. Pozwany wnoszący sprzeciw od wyroku zaocznego doprowadza automatycznie do rozpoznania sprawy z jego udziałem, z zachowaniem wszystkich przysługujących mu praw procesowych. Pozwany może weryfikować dowody powołane przez stronę przeciwną oraz przedstawiać nowe dowody na okoliczności, z których sam wywodzi skutki prawne. Rozpoznając sprawę po wniesieniu sprzeciwu, sąd nie jest związany swoim orzeczeniem zawartym w wyroku zaocznym, gdyż prowadzi sprawę na nowo, przy wykorzystaniu tego, co prezentują obie strony, a w szczególności strona pozwana (nowe dowody, nowa argumentacja).

W związku z tym, że sprzeciw od wyroku zaocznego nie jest środkiem odwoławczym, lecz jedynie niedewolutywnym środkiem zaskarżenia. Ustawodawca mógł zatem całkowicie odmiennie, w zakresie wyłączenia sędziego, potraktować sytuacje wywołane sprzeciwem od wyroku zaocznego oraz apelacją. Postępowanie wywołane sprzeciwem od wyroku zaocznego różni się zasadniczo od postępowania apelacyjnego. Sąd odwoławczy w postępowaniu cywilnym nie bada sprawy całkowicie "na nowo", lecz ocenia (w granicach apelacji) orzeczenie sądu pierwszej instancji i je kontroluje.

Sędzia, który orzekał w instancji niższej, nie może brać udziału w rozpoznaniu apelacji, gdyż kontrolowałby wówczas sam siebie. Natomiast po wniesieniu sprzeciwu od wyroku zaocznego sprawa jest rozpoznawana od początku; sąd w całości lub w części na nowo przeprowadza postępowanie dowodowe i ma do dyspozycji dowody przedstawione przez obie strony; nie jest też wyłączona możliwość rozszerzenia powództwa. Przy udziale pozwanego (poprzednio nieaktywnego) sąd rozstrzyga spór między stronami. Na tym etapie postępowania występuje więc już pełna kontradyktoryjność. Od zapadłego rozstrzygnięcia przysługują stronom wszystkie środki odwoławcze.

Wyrok TK z dnia 26 czerwca 2006 r., SK 55/05

Standard: 3788 (pełna treść orzeczenia)