Sprzedaż lub podawanie napojów alkoholowych bez zezwolenia lub wbrew jego warunkom (art. 43 u.w.t.p.a.)

Artykuł 43 ust. 1 ustawy z dnia 26 października 1982 r. zabrania sprzedaży lub podawania napojów alkoholowych w sytuacjach, kiedy są w ustawie zabronione, albo bez zezwolenia lub wbrew jego warunkom.

Ma on więc charakter ogólny i dla jego zastosowania konieczne jest ustalenie, czy w konkretnym wypadku obowiązuje określony zakaz czy ograniczenie. W odniesieniu do drugiego typu zachowań karalnych konieczne jest ustalenie braku decyzji właściwego organu, która uprawnia do sprzedaży i podawania napojów alkoholowych, lub ustalenie naruszenia określonych w tej decyzji warunków.

Co do wykładni sformułowania "w wypadkach, kiedy to jest zabronione przez ustawę", odnieść się należy zarówno do innych unormowań tej ustawy (art. 14 i 15), jak i do wydanych na podstawie upoważnienia ustawowego aktów wykonawczych niższego rzędu. 

Zarówno przepisy ustawy, jak i aktów wykonawczych wprowadzają zakazy i ograniczenia sprzedaży i podawania napojów alkoholowych:

a) ze względu na miejsce (teren szkół oraz innych zakładów i placówek oświatowo-wychowawczych, opiekuńczych i domów studenckich, teren zakładów pracy oraz miejsc zbiorowego żywienia pracowników, w miejscach i w czasie masowych zgromadzeń, na terenie obiektów wojskowych, w pociągach, samolotach, statkach morskich, portach lotniczych i morskich itp.);

b) ze względu na wiek i stan osób oraz charakter pracy (osoby niepełnoletnie, osoby, których zachowanie wskazuje, że znajdują się w stanie nietrzeźwości, członkowie załogi statków morskich itp.);

c) ze względu na określoną porę dnia (np. od godz. 6 do 13).

Aspekt moralno-pedagogiczny, a nie obrót alkoholem jako zagadnienie ekonomiczne jest przedmiotem ochrony w przepisie karnym - art. 43 ust. 1 tej ustawy. Zakaz sprzedaży w sytuacjach wymienionych w tym przepisie dotyczyć więc może tylko sprzedaży detalicznej, jednostkowej, w określonych sytuacjach oraz w stosunku do określonych osób. 

Stosunkowo niskie zagrożenie ustawowe występku określonego w art. 43 ust. 1 omawianej ustawy świadczy o tym, że przedmiotem tego przestępstwa jest jedynie detaliczna sprzedaż lub podawanie napojów alkoholowych. Trudno bowiem o argumenty dla uzasadnienia poglądu, że zamiarem ustawodawcy było identyczne sankcjonowanie zarówno sprzedaży lub podawania do spożycia nieznacznej ilości alkoholu, jak i działalności hurtowej o znacznych lub wielkich rozmiarach (obrót tysiącami litrów napojów alkoholowych). Hurtowe dostawy alkoholu mogły być przecież przeznaczone nie tylko do konsumpcji, ale i do celów produkcyjnych, a nawet sanitarnych.

Wykładnia językowa nie może ograniczać się jedynie do wyjaśnienia pojęcia "sprzedaje", lecz zakres tego określenia musi być oceniany w kontekście całości art. 43 ust. 1.

Jest oczywiste, że "sprzedaż" rozumiana być może jedynie w znaczeniu, jaki nadaje mu art. 535 § 1 k.c. Słowo "podaje" oznacza przybliżać coś, umożliwiając wzięcie, wręczyć ("Słownik Języka Polskiego", Warszawa 1981, t. III, s. 300). W kontekście omawianego przepisu podawanie napojów alkoholowych polega na takim wręczaniu, przekazywaniu lub serwowaniu, które wskazuje na cel bezpośredniej konsumpcji. Brak argumentów, by jedynie "podawanie" napojów alkoholowych traktować w aspekcie bezpośredniej, detalicznej konsumpcji, wyraz zaś "sprzedaje" odnosić zarówno do sprzedaży detalicznej, jak i hurtowej.

Postanowienie SN z dnia 24 stycznia 1991 r., V KZP 32/90

Standard: 39030 (pełna treść orzeczenia)

Sprzedaż napojów alkoholowych przez jednostkę gospodarki nie uspołecznionej lub osobę fizyczną w wypadkach, kiedy to jest zabronione (art. 43 ust. 1 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi - Dz. U. Nr 35, poz. 230; zm.: Dz. U. z 1984 r. Nr 34, poz. 184), nie jest "działalnością handlową" w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 16 grudnia 1972 r. o podatku dochodowym (tekst jedn.: Dz. U. z 1983 r. Nr 43, poz. 192 z późn. zm.) i o podatku obrotowym (tekst jedn.: Dz. U. z 1983 r. Nr 43, poz. 191 z późn. zm.).

Tego rodzaju czynność sprawcy sprzedaży napojów alkoholowych powodująca jego odpowiedzialność na podstawie art. 43 ust. 1 powołanej ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi nie może skutkować ponadto odpowiedzialności tego sprawcy na podstawie odpowiednich przepisów ustawy karnej skarbowej za przestępstwa oraz wykroczenia w zakresie zobowiązań podatkowych jednostek gospodarki nie uspołecznionej i osób fizycznych, w tym także na podstawie art. 94 § 1 u.k.s.

Uchwała SN z dnia 27 lutego 1987 r., VI KZP 22/86

Standard: 39430 (pełna treść orzeczenia)