Ocena wad oświadczenia woli w przypadku składania oświadczenia woli przez pełnomocnika

Zgodnie z przyjmowaną na tle art. 95 § 2 k.c. teorią reprezentacji, pełnomocnik składa własne oświadczenie woli z bezpośrednim skutkiem dla reprezentowanego.

W związku z tym, że dokonując czynności prawnej w imieniu reprezentowanego pełnomocnik składa własne oświadczenie woli, w judykaturze i w piśmiennictwie przyjmuje się, że konsekwencje wiedzy lub braku wiedzy (świadomości) o prawnie relewantnych okolicznościach, w tym podstawach wad oświadczenia woli, a także istnienie lub brak dobrej wiary, należy oceniać przede wszystkim w odniesieniu do pełnomocnika, nie zaś reprezentowanego (por. wyrok SN z dnia 27 września 1976 r., IV CR 368/76).

Do aktu tworzenia oświadczenia woli, jak i wyrażenia jego treści, dochodzi po stronie pełnomocnika, jego zatem świadomość lub swoboda podjęcia decyzji jest rozstrzygająca do oceny wady oświadczenia woli określonej w art. 82 k.c., i jego wyobrażenie co do treści czynności prawnej powinno być decydujące z punktu widzenia błędu (art. 84 k.c.). Stanowisko to chroni ponadto drugą stronę czynności prawnej przed sprzecznym z dobrymi obyczajami działaniem pełnomocnika, o którym świadomości nie miał mocodawca.

Wyrok SN z dnia 31 sierpnia 2017 r., V CSK 675/16

Standard: 38675 (pełna treść orzeczenia)

Oświadczenie woli pełnomocnika jest wyrazem i realizacją woli mocodawcy, a czynność prawna dokonana przez pełnomocnika w granicach umocowania pociąga za sobą skutki bezpośrednio dla reprezentowanego (art. 95 § 2 k.c.). Skoro zgodnie z określoną w art. 95 § 2 k.c. teorią reprezentacji podmiotem dokonującym czynności prawnej jest przedstawiciel, a nie reprezentowany, przeto o wadach oświadczenia woli należy rozstrzygać na podstawie okoliczności zachodzących po stronie przedstawiciela, a nie reprezentowanego (mocodawcy).

W zakresie pełnomocnictwa w niektórych przypadkach, obok okoliczności zachodzących po stronie pełnomocnika, podlegają uwzględnieniu także okoliczności istniejące po stronie mocodawcy. Pełnomocnik zobowiązany jest zatem do starannego działania i za takie działania ponosi odpowiedzialność wobec mocodawcy, przy czym w konkretnych okolicznościach stan świadomości mocodawcy może mieć decydujące znaczenie dla oceny skutków wadliwego oświadczenia woli pełnomocnika, od których może uchylić się sam pełnomocnik, jak i mocodawca.

Postanowienie SN z dnia 13 grudnia 2005 r., II UK 46/05

Standard: 48780 (pełna treść orzeczenia)

Z ogólnego unormowania, w myśl którego czynność prawna dokonana przez przedstawiciela w granicach umocowania pociąga za sobą skutki bezpośrednio dla reprezentowanego (art. 95 § 2 k.c.), wynika, że w zakres tych skutków wchodzi nie tylko zmiana stanu prawnego, jaką strony chciały na podstawie czynności prawnej osiągnąć, ale także wszelkie następstwa pozostające z tą czynnością prawną w ścisłym związku, jak skutki dobrej lub złej wiary przedstawiciela, wady jego oświadczenia woli, podstępność jego działania itp.

Odmienna wykładnia prowadziłaby do trudnej do przyjęcia konsekwencji; oznaczałaby bowiem, że w wypadku braku świadomości o rzeczywistym stanie rzeczy po stronie reprezentowanego (co jest regułą) przedstawiciel mógłby bez żadnych ujemnych następstw dla siebie i reprezentowanego działać niezgodnie z zasadami współżycia społecznego w sposób krzywdzący drugą stronę.

Wyrok SN z dnia 27 września 1976 r., IV CR 368/76

Standard: 38676 (pełna treść orzeczenia)